Tarihi An: G20'nin Afrika'daki İlk Zirvesi, Boykotlar ve Kritik Madenler Anlaşması Gölgesinde Gerçekleşti

Güney Afrika Cumhuriyeti'nin Johannesburg kentinde, 22 Kasım 2025 tarihinde, G20 Liderler Zirvesi kapılarını açtı. Bu zirve, kıta için bir ilk teşkil ederek, Afrika kıtasında düzenlenen ilk G20 toplantısı olma özelliğini taşıyor. Ev sahibi Güney Afrika'nın, 'Dayanışma, Eşitlik, Sürdürülebilirlik' mottosuyla yürüttüğü dönem başkanlığı altında toplanan zirvenin temel amacı, küresel ekonomik yönetişimde Afrika'nın ve özellikle de Küresel Güney'in artan rolünü pekiştirmektir. Bu tarihi adım, Afrika Birliği'nin 2023 yılında G20'ye resmen üye olarak dahil edilmesiyle mümkün olmuştu.

Güney Afrika Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa, açılış konuşmasında, dünya çapındaki sorunların üstesinden gelmede çok taraflılığın hayati önemini vurguladı. Güney Afrika'nın 1 Aralık 2025'e kadar sürecek başkanlığı çerçevesinde belirlenen gündem maddeleri arasında kapsayıcı büyüme, gelişmekte olan ülkelerin borç yükünün hafifletilmesi ve adil bir enerji geçişinin güvence altına alınması gibi kritik konular yer aldı. Güney Afrikalı yetkililer, özellikle iklim finansmanının harekete geçirilmesi ve doğal afetlere karşı direncin artırılması konularına odaklandılar. Bu zirve, Güney Afrika'nın başkanlığı süresince organize ettiği yaklaşık 130 toplantının bir doruk noktası olarak değerlendirildi. Unutulmamalıdır ki, G20 ülkeleri dünya ekonomik üretiminin %85'ini temsil etmektedir.

Zirve, jeopolitik gerilimlerin ve bazı önemli katılımcıların boykotlarının gölgesinde toplandı. ABD Başkanı Donald Trump, Güney Afrika'daki iddia edilen beyaz azınlık hakları ihlalleri ve toprak kamulaştırma yasalarına yönelik endişeleri gerekçe göstererek toplantıya katılmama kararı aldı. Ayrıca, başkanlığın önceliklerine katılmadığını da belirtti. Arjantin de liderler düzeyinde boykot uygulayarak, Başkan Javier Milei yerine Dışişleri Bakanını delege olarak gönderdi. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'i Başbakan Li Çiang temsil ederken, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in yokluğunda Rusya heyetine, başkan yardımcısı düzeyindeki Maxim Oreshkin başkanlık etti.

Büyük ekonomilerin bazı liderlerinin katılım göstermemesine rağmen, zirvenin sonuç belgesi olan Liderler Bildirgesi, Cumartesi günü, yani 22 Kasım'da kabul edildi. Ramaphosa'nın bu durumu, 'çok taraflılığın sonuç verebildiğini ve verebileceğini' gösterdiğini belirterek memnuniyetle karşıladığı aktarıldı. Zirve öncesinde elde edilen somut başarılardan biri de, Avrupa Birliği ile Güney Afrika arasında kritik minerallerin (arama, çıkarma, işleme ve geri dönüşüm dahil) tamamını kapsayan kapsamlı bir anlaşmanın imzalanması oldu. Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, bu ortaklığın, AB'nin tedarik zincirlerini çeşitlendirmesi ve Avrupa ile Güney Afrika'nın temiz enerji geçişi için gerekli hammaddeyi sağlaması açısından elzem olduğunu ifade etti.

Küresel ekonomik bağlamda, Afrika'nın 1,8 trilyon dolara ulaşan borç yükü (yıllık yaklaşık 89-90 milyar dolarlık borç servisi ile) tartışmaların merkezindeydi. Bu bağlamda, Birleşmiş Milletler'in katılımıyla küresel bir borçlu platformu oluşturulması önerisi gündeme geldi. Toplantıya katılan önemli isimler arasında Avustralya Başbakanı Anthony Albanese, Hindistan Başbakanı Narendra Modi, Brezilya Başkanı Luiz Inácio Lula da Silva, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ve Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan yer aldı. Ayrıca, AB adına Ursula von der Leyen ve António Costa da hazır bulundu. Afrika Birliği Başkanı João Lourenço da zirvedeki yerini aldı.

Zirve 23 Kasım'da sona erecek ve G20 başkanlığı bayrağı, bir sonraki toplantıyı Aralık 2026'da Miami'de ağırlayacak olan ABD'ye devredilecek. Bu devir teslim, küresel yönetişimdeki ritmin devam ettiğini gösteriyor.