Historische G20-top in Zuid-Afrika: Eerste op Afrikaanse bodem ondanks boycots en mijnenakkoord

Op 22 november 2025 vond in Johannesburg, Zuid-Afrika, de aftrap plaats van de tweedaagse G20-top voor staatshoofden. Dit markeert een historisch moment, aangezien dit de allereerste keer is dat dit prestigieuze forum op het Afrikaanse continent bijeenkomt. Onder het voorzitterschap van Zuid-Afrika, dat opereert onder de noemer ‘Solidariteit, Gelijkheid, Duurzaamheid’, is het doel om de positie van Afrika en het Mondiale Zuiden binnen het mondiale economische bestuur te verstevigen. Deze verschuiving werd formeel ingezet na de toetreding van de Afrikaanse Unie (AU) tot de G20 in 2023.

De Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa opende de bijeenkomst met een nadrukkelijke boodschap over de onmisbaarheid van multilateralisme bij het aanpakken van de huidige wereldproblematiek. De agenda, samengesteld onder het Zuid-Afrikaanse voorzitterschap dat loopt tot 1 december 2025, richtte zich op inclusieve groei, het verlichten van de schuldenlast voor opkomende economieën en het waarborgen van een rechtvaardige energietransitie. Pretoria legde specifiek de nadruk op het mobiliseren van klimaatfinanciering en het vergroten van de weerbaarheid tegen natuurrampen. Deze top vormde de climax van ongeveer 130 vergaderingen die Zuid-Afrika organiseerde gedurende haar voorzitterschap. Ter referentie: de G20-landen zijn samen goed voor 85% van de wereldwijde economische output.

De top werd overschaduwd door aanzienlijke geopolitieke spanningen, wat leidde tot diverse boycots. De Amerikaanse president Donald Trump weigerde deel te nemen, met als argumenten zijn zorgen over vermeende schendingen van de rechten van de witte minderheid en de wetgeving inzake onteigening van land in Zuid-Afrika, naast onenigheid over de prioriteiten van het gastland. Ook Argentinië liet de bijeenkomst op het hoogste niveau schieten; president Javier Milei werd vervangen door zijn minister van Buitenlandse Zaken. China werd vertegenwoordigd door premier van de Staatsraad Li Qiang, terwijl de Russische president Vladimir Poetin afwezig was; de Russische delegatie stond onder leiding van Maksim Oreshkin, plaatsvervangend hoofd van de presidentiële administratie.

Ondanks de afwezigheid van leiders van enkele van de grootste economieën, werd op zaterdag 22 november de slottekst, de ‘Verklaring van de Leiders’, aangenomen. Dit succes toonde volgens Ramaphosa aan dat ‘multilateralisme resultaten kan en zal boeken’. Een tastbaar resultaat dat reeds vóór de top werd bereikt, was de ondertekening van een omvangrijke overeenkomst tussen de Europese Unie en Zuid-Afrika betreffende kritieke mineralen. Dit pact omvat de exploratie, winning, verwerking en recycling van deze essentiële grondstoffen. Voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, benadrukte dat dit akkoord cruciaal is voor het diversifiëren van de toeleveringsketens van de EU en het veiligstellen van grondstoffen voor de groene transitie in zowel Europa als Zuid-Afrika.

Binnen de bredere economische context stond de Afrikaanse schuldenlast centraal, die inmiddels de grens van 1,8 biljoen dollar heeft bereikt, met jaarlijkse aflossingen van circa 89 tot 90 miljard dollar. Er werd een voorstel geopperd voor de oprichting van een wereldwijd lenersplatform onder auspiciën van de Verenigde Naties. Onder de aanwezige wereldleiders bevonden zich onder anderen de Australische premier Anthony Albanese, de Indiase premier Narendra Modi, de Braziliaanse president Luiz Inácio Lula da Silva, de Franse president Emmanuel Macron en de Turkse president Recep Tayyip Erdoğan. Ook de EU-voorzitters Ursula von der Leyen en António Costa waren aanwezig, evenals de voorzitter van de Afrikaanse Unie, João Lourenço.

De top wordt op 23 november afgesloten. Daarna zal het voorzitterschap van de G20 worden overgedragen aan de Verenigde Staten, die de volgende bijeenkomst in december 2026 in Miami zullen organiseren.