Berlijn en Ankara Luiden Nieuw Tijdperk In Te Midden Van EU- en Veiligheidsdebatten

Op vrijdag 28 november 2025 zette de Turkse minister van Buitenlandse Zaken, Hakan Fidan, voet in Berlijn voor zijn eerste officiële bilaterale ontmoeting met zijn Duitse ambtgenoot, Johann Wadepuhl. Wadepuhl trad in mei 2025 aan als nieuwe minister. De bijeenkomst, die plaatsvond in het Duitse Ministerie van Buitenlandse Zaken, was bedoeld om de bilaterale betrekkingen een nieuwe dynamiek te geven. Hoewel de toetredingsonderhandelingen van Turkije tot de EU stagneren, is er een duidelijke toename in de coördinatie op het gebied van regionale veiligheid.

Dit bezoek van Fidan volgde op recente hoogwaardig contact. Denk hierbij aan de reizen van de Duitse Bondskanselier Friedrich Merz en Bondspresident Frank-Walter Steinmeier naar Ankara eind 2025. Ook bezocht Wadepuhl zelf op 17 oktober 2025 Ankara, waar de situatie in Gaza uitvoerig werd besproken. Deze reeks ontmoetingen wijst op een verhoogde diplomatieke activiteit tussen de twee NAVO-partners.

De versterking van de onderlinge banden en de Europese integratieperspectieven van Turkije, een strategisch doel voor Ankara, vormden de kern van de besprekingen. Minister Wadepuhl benadrukte de noodzaak om een ‘nieuw hoofdstuk’ in de relatie te openen. Hij stelde dat een hechtere samenwerking tussen de EU en Turkije in het nationale belang van Duitsland is. Tegelijkertijd maakte hij duidelijk dat de Kopenhagen-criteria, met name met betrekking tot de rechtsstaat en democratie, onbespreekbaar blijven voor EU-lidmaatschap. Minister Fidan uitte zijn frustratie over de ‘stilstand’ in het onderhandelingsproces, maar bevestigde de bereidheid van Ankara om zich aan de spelregels te houden en drong aan op de heropening van onderhandelingshoofdstukken.

Een belangrijk agendapunt betrof de Europese veiligheid, waarbij Duitsland zich sterk maakt voor de integratie van Turkije in het Europese Actieplan voor Veiligheid (SAFE). Wadepuhl omschreef Turkije als een onmisbare ‘geostrategische partner’ en een betrouwbare NAVO-bondgenoot. Hij pleitte ervoor dat Ankara toegang krijgt tot het SAFE-programma, dat een budget van 150 miljard euro heeft voor gezamenlijke defensieaankopen. Dit SAFE-programma, dat door de Europese Raad op 27 mei 2025 werd aangenomen, heeft als doel de defensieparaatheid van de lidstaten te versnellen. Fidan onderstreepte het belang van Turkse deelname aan het SAFE-mechanisme voor de bredere Europese veiligheid, wijzend op de operationele ervaring en de ontwikkelde defensie-industrie van Turkije.

Het economische aspect blijft de fundering van de samenwerking. Duitsland is verreweg de grootste handelspartner van Turkije binnen Europa. De bilaterale handelsomzet bereikte in 2024 een indrukwekkende 47,5 miljard Amerikaanse dollar. De Turkse leiding heeft de ambitie uitgesproken om dit cijfer op te krikken naar 60 miljard dollar. De exportcijfers van Turkije naar Duitsland in de eerste acht maanden van 2025 bedroegen reeds 13,1 miljard dollar, wat de sterke vraag naar Turkse goederen bevestigt. Bovendien getuigen de meer dan drie miljoen mensen van Turkse afkomst in Duitsland van de diepgewortelde maatschappelijke banden tussen beide naties.

Tijdens de gezamenlijke persconferentie kwamen ook regionale geschillen aan bod, waaronder de oorlog in Oekraïne en de situatie in Gaza. Duitsland sprak zijn waardering uit voor de bemiddelende rol van Turkije bij het bereiken van een staakt-het-vuren. Gevoelige onderwerpen, zoals de mensenrechten, bleven echter onderbelicht. Dit werd geïllustreerd door de weigering van de ministers om direct commentaar te geven op een specifieke vraag van DW-reporter Hans Brandt over de arrestatie van Fatih Altaylı. De dialoog zal een vervolg krijgen; de volgende zitting van het strategisch dialoogmechanisme staat gepland voor de eerste helft van 2026.