Nowy rozdział w relacjach Berlina i Ankary: Bezpieczeństwo na pierwszym planie, UE w tle

W piątek, 28 listopada 2025 roku, doszło do historycznego spotkania w Berlinie. Szef tureckiej dyplomacji, Hakan Fidan, przybył do stolicy Niemiec, by odbyć pierwszą oficjalną wizytę bilateralną ze swoim niemieckim odpowiednikiem, Johannem Wadepuhlem. Wadepuhl, który objął stanowisko w maju 2025 roku, gościł Fidana w gmachu niemieckiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych. Celem tej rozmowy było tchnięcie nowego życia w stosunki dwustronne, które, mimo utrzymującego się impasu w procesie akcesji Turcji do Unii Europejskiej, wykazują coraz lepszą koordynację w kwestiach bezpieczeństwa regionalnego.

Wizyta Fidana nie była odosobnionym wydarzeniem. Poprzedziły ją intensywne kontakty na najwyższym szczeblu. Przypomnijmy, że pod koniec 2025 roku Ankara gościła kanclerza Niemiec Friedricha Merza oraz prezydenta Franka-Waltera Steinmeiera. Co więcej, sam Wadepuhl odwiedził Ankarę 17 października 2025 roku, gdzie kluczowym tematem była niestabilna sytuacja w Strefie Gazy. Wszystko to wskazuje na rosnące znaczenie osi Berlin-Ankara w bieżącej geopolityce.

Sednem prowadzonych rozmów było wzmocnienie więzi dwustronnych oraz perspektywy europejskiej integracji Turcji, która wciąż pozostaje strategicznym celem dla Ankary. Minister Wadepuhl stanowczo zadeklarował potrzebę „otwarcia nowego rozdziału” w relacjach. Podkreślił, że zacieśnienie współpracy między UE a Turcją leży w narodowym interesie Republiki Federalnej Niemiec. Jednocześnie, jasno zaznaczył, że kryteria kopenhaskie, dotyczące praworządności i demokracji, są warunkiem „niepodlegającym negocjacjom” w kontekście członkostwa w Unii.

Minister Fidan wyraził swoje rozczarowanie z powodu „zastoju” w negocjacjach. Nalegał na wznowienie rozmów w kluczowych rozdziałach akcesyjnych, jednocześnie zapewniając o gotowości Ankary do przestrzegania ustalonych „zasad gry”. Ta wymiana zdań pokazała, że choć w kwestiach bezpieczeństwa panuje zgoda, to kwestie ustrojowe wciąż stanowią kość niezgody, wymagającą dyplomatycznego wyczucia.

Szczególną uwagę poświęcono zagadnieniom bezpieczeństwa europejskiego. Niemcy aktywnie opowiadają się za włączeniem Turcji do Europejskiego Planu Działań na rzecz Bezpieczeństwa (SAFE). Wadepuhl określił Turcję jako niezastąpionego „geostrategicznego partnera” oraz niezawodnego sojusznika w ramach NATO. W związku z tym wezwał do otwarcia dla Ankary dostępu do programu SAFE, którego budżet opiewa na 150 miliardów euro i jest przeznaczony na wspólne zakupy obronne. Program SAFE, przyjęty przez Radę Europejską 27 maja 2025 roku, ma przyspieszyć gotowość obronną państw członkowskich. Fidan z kolei podkreślił, jak kluczowe dla ogólnego bezpieczeństwa europejskiego jest uczestnictwo Turcji w tym mechanizmie, wskazując na bogate doświadczenie operacyjne oraz rozwinięty przemysł zbrojeniowy kraju.

Fundamentem współpracy pozostaje wymiar gospodarczy. Niemcy utrzymują pozycję największego partnera handlowego Turcji w Europie. Wartość obrotów dwustronnych w 2024 roku wyniosła 47,5 miliarda dolarów amerykańskich, przy czym tureckie władze wyznaczyły ambitny cel osiągnięcia 60 miliardów. Dane za pierwsze osiem miesięcy 2025 roku potwierdzają ten trend: eksport Turcji do Niemiec już przekroczył 13,1 miliarda dolarów, co świadczy o dużym popycie na tureckie wyroby. Nie można zapominać o głębokich więzach społecznych, które cementują relacje – w samych Niemczech mieszka ponad trzy miliony osób pochodzenia tureckiego.

Podczas wspólnej konferencji prasowej ministrowie omówili także bieżące konflikty regionalne, w tym wojnę na Ukrainie oraz sytuację w Gazie. Berlin złożył podziękowania Ankarze za jej rolę mediacyjną, która przyczyniła się do zawarcia porozumienia o zawieszeniu broni. Niemniej jednak, drażliwe kwestie dotyczące praw człowieka pozostały bez bezpośredniej odpowiedzi. Dowodem na to była odmowa ministrów skomentowania pytania zadawanego przez reportera DW, Hansa Brandta, dotyczącego aresztowania Fatiha Altayly. Strony zgodziły się kontynuować dialog, a kolejne posiedzenie strategicznego mechanizmu dialogu zaplanowano na pierwszą połowę 2026 roku.