Thuế Quan 100% Của Mỹ Lên Hàng Trung Quốc: Phản Ứng Từ Việc Kiểm Soát Đất Hiếm Và Nguy Cơ Đình Trệ Ngoại Giao Tại APEC

Vào ngày 10 tháng 10 năm 2025, Tổng thống Donald Trump đã công bố một quyết định gây chấn động toàn cầu: áp dụng mức thuế suất 100% đối với toàn bộ hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, có hiệu lực từ ngày 1 tháng 11 năm 2025, hoặc sớm hơn tùy thuộc vào diễn biến tiếp theo từ Bắc Kinh. Động thái trả đũa trực diện này được đưa ra nhằm đáp lại việc Trung Quốc gần đây siết chặt kiểm soát xuất khẩu các khoáng sản đất hiếm chiến lược.

Hành động leo thang thương mại này đã ngay lập tức gây ra bất ổn lớn trên thị trường tài chính. Chỉ số S&P 500 đã ghi nhận mức sụt giảm 2,7% chỉ trong ngày 10 tháng 10, đánh dấu đợt giảm mạnh nhất kể từ tháng 4 năm trước đó. Nguyên nhân sâu xa của sự căng thẳng là do Trung Quốc, quốc gia thống lĩnh ngành chế biến đất hiếm toàn cầu, đã mở rộng danh sách kiểm soát xuất khẩu. Đất hiếm, được ví như "vitamin của công nghiệp hiện đại", là thành phần thiết yếu cho các công nghệ cao như chip bán dẫn phục vụ trí tuệ nhân tạo (AI), thiết bị quốc phòng và năng lượng sạch. Bắc Kinh không chỉ hạn chế xuất khẩu 5 nguyên tố đất hiếm mới, nâng tổng số nguyên tố bị kiểm soát lên 12 trong số 17 loại, mà còn bổ sung các quy định yêu cầu các nhà sản xuất nước ngoài sử dụng vật liệu này phải tuân thủ luật lệ của họ.

Phản ứng của Washington không chỉ dừng lại ở thuế quan. Tổng thống Trump cũng tuyên bố chính quyền sẽ áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu riêng đối với "mọi phần mềm quan trọng" của các công ty Mỹ, có hiệu lực song song với thuế quan. Giới quan sát nhận định đây là bước leo thang căng thẳng thương mại lên mức gay gắt nhất kể từ năm 2018, đe dọa làm tê liệt thương mại song phương và gây ra những xáo trộn nghiêm trọng cho chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu.

Trong bối cảnh căng thẳng gia tăng, sự kiện ngoại giao quan trọng nhất bị đặt dấu hỏi lớn. Tổng thống Trump công khai bày tỏ rằng "dường như không còn lý do gì" để tiến hành cuộc gặp đã được lên kế hoạch với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bên lề Hội nghị Thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế Châu Á - Thái Bình Dương (APEC) tại Seoul, Hàn Quốc, dự kiến diễn ra trong hai tuần sau thông báo. Sự đổ vỡ trong kênh đối thoại cấp cao này báo hiệu một giai đoạn bất định kéo dài, nơi các bên đang sử dụng áp lực kinh tế như một công cụ để định hình lại lợi thế đàm phán. Các chuyên gia kinh tế chỉ ra rằng, việc Trung Quốc kiểm soát đất hiếm là đòn bẩy chiến lược, trong khi các biện pháp trả đũa của Mỹ, bao gồm cả việc nhắm vào lĩnh vực hàng không, cho thấy sự sẵn sàng chấp nhận hệ quả tài chính để bảo vệ lợi ích công nghệ cốt lõi.