ABD'nin Yüzde 100 Tarife Hamlesi, Küresel Ticaret Dengelerini Sarsıyor

Uluslararası ticaret cephesinde gerilim, ABD Başkanı Donald Trump'ın 10 Ekim 2025'te yaptığı sert bir açıklamayla tırmanışa geçti. Trump, Çin'in stratejik kaynaklar üzerindeki ihracat kısıtlamalarına misilleme olarak, Çin menşeli tüm ithal mallara mevcut tarifelere ek olarak yüzde 100 oranında ek gümrük vergisi uygulanacağını duyurdu. Bu radikal ekonomik tedbirin 1 Kasım 2025 tarihinde yürürlüğe girmesi planlanıyor.

Bu gerilimin temelinde, Çin'in yapay zeka ve ileri teknoloji ürünlerinin üretiminde hayati öneme sahip olan nadir toprak elementleri üzerindeki ihracat kontrollerini sıkılaştırması yatıyor. Çin, daha önce ABD'nin çip sektörü kısıtlamalarına karşı bir hamle olarak, Trump'ın nisan ayındaki tarife artışlarına cevaben samaryum ve itriyum dahil yedi kategorideki nadir toprak elementini ihracat kontrol listesine almıştı. USGS verilerine göre, Çin, 2024'te küresel nadir toprak elementi üretiminin yaklaşık yüzde 69'unu (toplam 390 bin tonun 270 bin tonunu) gerçekleştirerek bu pazardaki hakimiyetini diplomatik bir koz olarak kullanma niyetini gösterdi.

Trump, bu kararı, Çin'in sosyal medya platformu üzerinden ABD'ye gönderdiği ve uluslararası ticarette "olağanüstü agresif" ve "ahlaki bir utanç" olarak nitelendirdiği, neredeyse tüm ürünlerine ihracat kısıtlaması getirme niyetini bildiren "düşmanca" bir mektubuna tepki olarak değerlendirdi. Ayrıca Trump, yazılım kısıtlamalarının yanı sıra, uçak ve uçak parçaları gibi daha geniş alanların da ihracat kontrolü kapsamına alınabileceğine işaret etti. Çin'in de bu gerilime karşılık olarak ABD bayrağı taşıyan gemilere yeni liman ücretleri getirdiği bilgisi, ticaret cephesindeki çatışmanın çeşitlendiğini ortaya koydu.

Bu ani ve sert ekonomik manevra, küresel piyasalarda derin yankı uyandırdı. Açıklamanın yapıldığı 10 Ekim'de S&P 500 Endeksi yüzde 2,7 oranında gerileyerek Nisan ayından bu yana en büyük tek günlük düşüşünü kaydetti ve yatırımcılar özellikle teknoloji hisseleri üzerindeki potansiyel etkiden endişe duydu. Bu durum, stratejik kaynaklar üzerindeki rekabetin küresel ticaretin hassas dengesini ne denli kolayca bozabileceğini bir kez daha gösterdi.

İki ülke liderinin Güney Kore'de düzenlenecek Asya Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) Zirvesi'nde yapması beklenen yüz yüze görüşmesi de bu gerilimin gölgesinde kaldı. Trump, başlangıçta görüşme için "artık bir neden yok gibi görünüyor" ifadesini kullansa da, Beyaz Saray'da yaptığı daha sonraki bir açıklamada görüşmeyi resmen iptal etmediğini, ancak gerçekleşip gerçekleşmeyeceğinden emin olmadığını belirtti. Bu rekabet, sadece ekonomik değil, aynı zamanda uluslararası ilişkilerin geleceği hakkında da derin soruları gündeme getiriyor.