Bốn ngọn giáo hiếm gặp từ thế kỷ X–XI được trục vớt từ đáy hồ Lednica, Ba Lan

Trong chiến dịch khảo sát năm 2025, các nhà khảo cổ học dưới nước đã tiến hành một cuộc khai quật ngoạn mục tại hồ Lednica, nằm ở miền Tây Ba Lan. Họ đã trục vớt thành công bốn cây giáo thời Trung cổ được bảo quản một cách đáng kinh ngạc. Những hiện vật này có niên đại từ giai đoạn chuyển giao giữa thế kỷ thứ X và thế kỷ XI, mang ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với việc nghiên cứu văn hóa quân sự và hệ thống phân cấp xã hội của nhà nước Piast sơ khai. Hồ Lednica vốn đã nổi danh là một địa điểm khảo cổ trọng yếu, nơi trước đây đã cung cấp hơn 280 cổ vật thời kỳ đầu Trung cổ, trải dài qua thời kỳ trị vì của Mieszko I và Bolesław I Dũng cảm.

Quá trình nghiên cứu được dẫn dắt bởi đội ngũ chuyên gia từ Đại học Nicolaus Copernicus, đặc biệt là Giáo sư Andrzej Pydyn và Tiến sĩ Mateusz Popek thuộc Trung tâm Khảo cổ học Dưới nước. Bốn cây giáo được trục vớt cho thấy sự đa dạng đáng kinh ngạc về cả cấu tạo lẫn trang trí. Cây giáo ngắn nhất, dài khoảng 2,1 mét, gây ấn tượng mạnh vì vẫn giữ được phần lớn cán giáo bằng gỗ tần bì nguyên bản. Đặc biệt hơn, phần đầu giáo được gia cố bằng một vòng sừng hươu, một chi tiết cực kỳ hiếm gặp đối với các di vật cùng niên đại.

Một mũi giáo khác sở hữu hình dáng thanh thoát, gợi nhớ đến hình chiếc lá liễu, điều này có thể là minh chứng cho truyền thống thủ công mỹ nghệ địa phương đã phát triển đến trình độ cao. Giáo sư Pydyn nhận định rằng, mức độ bảo tồn các bộ phận bằng gỗ trên một trong những cây giáo là phi thường; chỉ có hai cây giáo khác từng được tìm thấy ở Lednica có được sự may mắn tương tự về việc giữ lại các thành phần gỗ.

Cây giáo thứ ba là đỉnh cao của nghệ thuật luyện kim thời kỳ đó, được chế tác bằng kỹ thuật hàn hoa văn phức tạp. Phương pháp tinh xảo này đòi hỏi phải kết hợp nhiều lần thép carbon thấp và thép carbon cao, giúp lưỡi kiếm đạt được đặc tính chiến đấu ưu việt và là dấu hiệu của tay nghề thợ thủ công bậc thầy. Tuy nhiên, vật phẩm nổi bật nhất chính là cây giáo thứ tư, được giới nghiên cứu đặt biệt danh là “cây giáo của Hoàng tử”. Phần chuôi giáo của nó được trang trí lộng lẫy bằng các miếng đắp bằng vàng, bạc, đồng, thiếc và chì. Các hoa văn trang trí bao gồm họa tiết xoắn ốc và hình triskele, mà theo Tiến sĩ Pydyn, có thể là dấu hiệu nhận biết địa vị cao quý của chủ nhân trong các nghi lễ hoặc trận chiến.

Tiến sĩ Popek đưa ra giả thuyết rằng vật phẩm được trang trí công phu này có thể không phải là vũ khí chiến đấu thực thụ, mà là một biểu tượng quyền lực, một huy hiệu cá nhân của sĩ quan cấp cao, hoặc thậm chí là một vật phẩm hiến tế mang tính nghi lễ. Đảo Ostrów Lednicki, nơi các hiện vật được tìm thấy, trong lịch sử là một trong những trung tâm chính trị và tôn giáo quan trọng nhất, từng là thành trì của các vị vua đầu tiên của Ba Lan như Mieszko I và Bolesław Dũng cảm.

Lý do dẫn đến việc tập trung số lượng lớn vũ khí này dưới đáy hồ vẫn còn là một câu hỏi bỏ ngỏ: đó có thể là hệ quả của tổn thất trong các cuộc đụng độ quân sự, hoặc là hành động hiến tế mang tính nghi lễ có chủ đích. Xét trên bối cảnh lịch sử, bao gồm khả năng xảy ra các hoạt động quân sự vào những năm 1030 liên quan đến công tước Séc, giả thuyết về tổn thất chiến đấu có cơ sở vững chắc. Tuy nhiên, sự xa hoa của “cây giáo của Hoàng tử” lại nghiêng các nhà nghiên cứu về ý tưởng rằng nó đóng vai trò mang tính biểu tượng, nhằm củng cố tính hợp pháp chính trị cho triều đại Piast.