Cztery unikatowe włócznie z X–XI wieku wydobyte z dna Jeziora Lednickiego w Polsce

Podczas ekspedycji badawczej przeprowadzonej w 2025 roku, archeolodzy podwodni dokonali spektakularnego odkrycia na dnie Jeziora Lednickiego, zlokalizowanego w zachodniej części Polski. Z dna akwenu wydobyto cztery średniowieczne włócznie, które zachowały się w wyjątkowo dobrym stanie. Artefakty te, datowane na okres przełomu X i XI wieku naszej ery, stanowią kluczowe źródło wiedzy pozwalające lepiej zrozumieć kulturę wojowników oraz strukturę społeczną wczesnego państwa Piastów.

Jezioro Lednickie od dawna cieszy się statusem najważniejszego stanowiska archeologicznego w regionie. Wcześniejsze prace na tym terenie zaowocowały wydobyciem ponad 280 wczesnośredniowiecznych przedmiotów, obejmujących czasy panowania Mieszka I oraz Bolesława Chrobrego. Nowe znaleziska z pewnością wzbogacą tę imponującą kolekcję.

Kierownictwo wykopalisk sprawowali specjaliści z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, w tym profesor Andrzej Pydyn oraz doktor Mateusz Popek z tamtejszego Ośrodka Archeologii Podwodnej. Cztery odzyskane włócznie prezentują znaczące zróżnicowanie zarówno pod względem konstrukcyjnym, jak i zdobniczym. Najkrótszy z egzemplarzy, mierzący około 2,1 metra, wyróżnia się tym, że zachował znaczną część pierwotnego drzewca wykonanego z jesionu. Co więcej, jego grot został uzupełniony pierścieniem z poroża jelenia, co jest rzadkością wśród znalezisk z tej epoki.

Drugi grot charakteryzuje się subtelnym, liściastym kształtem, przypominającym liść wierzby. Taka forma może świadczyć o rozwiniętych lokalnych umiejętnościach rzemieślniczych. Profesor Pydyn podkreśla, że stan zachowania elementów drewnianych na jednej z włóczni jest absolutnie wyjątkowy. W zbiorach lednickich jedynie dwa inne egzemplarze mogą pochwalić się tak dobrze zachowanymi drewnianymi komponentami.

Trzecia włócznia to prawdziwe arcydzieło ówczesnej metalurgii, gdyż została wytworzona przy użyciu zaawansowanej techniki spawania wzorzystego. Metoda ta polegała na wielokrotnym łączeniu miękkiej stali niskowęglowej z twardą stalą wysokowęglową, co gwarantowało ostrzu znakomite właściwości bojowe i było wyznacznikiem najwyższego kunsztu. Jednak to czwarta włócznia, nieoficjalnie nazwana „włócznią księcia”, zyskała największe uznanie badaczy.

Jej tuleja jest bogato inkrustowana elementami wykonanymi ze złota, srebra, brązu, cyny, cynku i ołowiu. Ornamentyka obejmuje motywy spiralne oraz triskeliony. Zdaniem doktora Pydyna, te zdobienia mogły pełnić funkcję identyfikatora wysokiego statusu właściciela, zarówno podczas uroczystości, jak i w trakcie działań wojennych.

Doktor Popek wysuwa hipotezę, że to niezwykle bogato zdobione ostrze mogło pełnić funkcję nie tyle broni bojowej, ile symbolu władzy. Mogło to być osobiste insygnium wysokiego rangą oficera lub nawet dar ofiarny o charakterze rytualnym. Miejsce znalezienia, Ostrów Lednicki, historycznie stanowiło jeden z kluczowych ośrodków politycznych i religijnych, będąc bastionem dla pierwszych władców Polski, Mieszka I i Bolesława Chrobrego.

Pytanie o powody koncentracji tak cennej broni w jeziorze pozostaje otwarte. Możliwe, że mamy do czynienia ze stratami poniesionymi w wyniku starć zbrojnych, lub też z celowymi ofiarami składanymi bóstwom. Biorąc pod uwagę kontekst historyczny, w tym potencjalne konflikty zbrojne w latach trzydziestych XI wieku z udziałem czeskiego księcia, teoria o stratach w bitwie wydaje się uzasadniona. Niemniej jednak, luksusowy charakter „włóczni książęcej” skłania naukowców ku interpretacji, że pełniła ona rolę symboliczną, umacniając legitymizację dynastii Piastów.