Astronomowie zarejestrowali najdłuższy rozbłysk gamma GRB 250702B: potencjalny dowód na istnienie czarnej dziury o masie pośredniej

Świat astronomii odnotował bezprecedensowe wydarzenie: rejestrację najdłuższego rozbłysku gamma (GRB) w historii, nazwanego GRB 250702B. Zdarzenie to zostało zarejestrowane 2 lipca 2025 roku przez Kosmiczny Teleskop Fermiego należący do NASA. Początkowa emisja promieniowania gamma trwała co najmniej siedem godzin, co niemal podwoiło dotychczasowy rekord dla skatalogowanych rozbłysków. Co więcej, zjawisko to charakteryzowało się powtarzającymi się impulsami wybuchowymi, które rozciągnęły jego aktywną fazę na kilka dni. Taka długotrwałość zapewniła naukowcom wyjątkowo długi okres na dogłębne badania.

Istota tego kosmicznego fenomenu leży w zarejestrowaniu anomalnie przedłużonego wybuchu, który stawia pod znakiem zapytania dotychczasowe modele powstawania GRB. Może to być pierwsze bezpośrednie zaobserwowanie zjawiska rozerwania pływowego gwiazdy przez czarną dziurę o masie pośredniej (IMBH), której masa szacowana jest na przedział od 100 do 100 000 mas Słońca. Wstępne wykrycie 2 lipca 2025 roku natychmiast wywołało skoordynowaną globalną reakcję, angażując potężne instrumenty naziemne, w tym Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO) oraz teleskopy amerykańskiego National Science Foundation (NSF). Sygnał pochodzi z odległej, masywnej i bogatej w pył galaktyki, oddalonej od Ziemi o miliardy lat świetlnych.

Szczegółowa analiza ujawnia początkową falę promieniowania gamma trwającą siedem godzin, po której nastąpiły powtarzające się rozbłyski przez kolejne dni. Prawdopodobnie jest to efekt oddziaływania dżetu plazmy, poruszającego się z prędkością bliską prędkości światła, z gęstym otaczającym gazem i pyłem. Kluczowi badacze, tacy jak Eliza Neits z Uniwersytetu George’a Waszyngtona i Centrum Lotów Kosmicznych im. Goddarda NASA, a także Jonathan Carney z Uniwersytetu Karoliny Północnej w Chapel Hill, intensywnie analizują zebrane dane. Eliza Neits podkreśliła, że ten rozbłysk nie przypomina niczego obserwowanego w ciągu ostatnich 50 lat, co sugeruje potencjalnie nowy mechanizm kosmicznego wybuchu.

Wspólny wysiłek wielu instytucji, w tym wykorzystanie takich narzędzi jak Bardzo Duży Teleskop (VLT) ESO, 4-metrowy teleskop im. Victora M. Blanco NSF oraz teleskopy Międzynarodowego Obserwatorium Gemini, pozwolił na śledzenie tego zdarzenia przez 18 dni. Światło GRB 250702B wyruszyło w naszą stronę około 8 miliardów lat temu. Obserwacje prowadzone za pomocą Teleskopu Jamesa Webba (JWST) i Teleskopu Hubble’a wykazały, że promieniowanie przebija się przez gęste pasma pyłu w galaktyce macierzystej. Eric Burns z Uniwersytetu Stanowego Luizjany zaznaczył, że dopiero połączenie mocy instrumentów na wielu platformach kosmicznych, w tym Swift i Psyche, pozwoliło na pełne zrozumienie tego zjawiska.

Podczas gdy standardowe wyjaśnienia GRB obejmują kolaps masywnych niebieskich nadolbrzymów lub zjawiska rozerwania pływowego (TDE), GRB 250702B nie pasuje w pełni do żadnej z tych kategorii. Wśród rozważanych hipotez znajduje się model kolizji czarnej dziury o masie gwiazdowej z gwiazdą helową. Jednakże, jak zauważają badacze, takie scenariusze, podobnie jak kolapsary czy mikro-TDE, nie tłumaczą w pełni wszystkich zaobserwowanych cech. To podkreśla wyjątkowość GRB 250702B w kontekście około 15 000 zarejestrowanych GRB od 1973 roku. Jeśli potwierdzi się hipoteza rozerwania pływowego przez czarną dziurę o masie pośredniej, zdarzenie to dostarczy kluczowych danych empirycznych na temat istnienia tych „średniowagowych” czarnych dziur.