Astronomlar En Uzun Gama Işını Patlamasını Kaydetti: GRB 250702B Orta Kütleli Kara Delik Olayına İşaret Ediyor

Astronomik camia, 2 Temmuz 2025 tarihinde NASA'nın Fermi Uzay Teleskobu tarafından tespit edilen, şimdiye kadarki en uzun gama ışını patlaması (GRB) olarak kayıtlara geçen GRB 250702B'nin tescilini doğruladı. Bu olayın ilk gama ışını emisyonu en az yedi saat sürdü; bu süre, kataloglanmış GRB'ler için önceki rekor süresinin neredeyse iki katıydı. Dahası, bu fenomen, genel aktif fazını birkaç güne yayan tekrarlayan patlayıcı darbeler sergiledi ve bu da bilim insanlarına detaylı inceleme için eşi benzeri görülmemiş uzun bir zaman aralığı sundu.

Bu kozmik olayın özü, standart GRB modellerini sorgulayan anormal derecede uzamış bir patlamanın kaydedilmesidir. Bu, kütlesi Güneş'in 100 ila 100.000 katı arasında tahmin edilen orta kütleli bir kara delik tarafından bir yıldızın gelgit yıkımının (Tidal Disruption Event - TDE) ilk doğrudan gözlemi olabilir. 2 Temmuz 2025'teki ilk tespit, Avrupa Güney Gözlemevi (ESO) ve Ulusal Bilim Vakfı (NSF) teleskopları dahil olmak üzere güçlü yer tabanlı araçların kullanıldığı koordineli, küresel bir tepkiyi derhal tetikledi. Sinyalin kaynağı, Dünya'dan milyarlarca ışık yılı uzaklıkta bulunan, uzak, devasa ve toz bakımından zengin bir galakside yer almaktadır.

Detaylı gözlemler, ilk yedi saatlik gama ışını dalgasını, ardından birkaç gün süren tekrarlanan flaşların takip ettiğini gösteriyor. Bu durum muhtemelen ışık hızına yakın hızlarda hareket eden bir plazma jetinin, yoğun çevredeki gaz ve tozla etkileşime girmesinden kaynaklanmıştır. Araştırmanın kilit isimleri arasında George Washington Üniversitesi ve NASA Goddard Uzay Uçuş Merkezi'nden Eliza Neitz ile Kuzey Karolina Üniversitesi, Chapel Hill'den Jonathan Carney yer alıyor. Eliza Neitz, bu patlamanın son 50 yıldır gözlemlenen hiçbir şeye benzemediğini ve potansiyel olarak yeni bir kozmik patlama mekanizmasına işaret ettiğini belirtti.

Çok sayıda kurumun ortak çabası, ESO'nun Çok Büyük Teleskobu (VLT), NSF'nin 4 metrelik Victor M. Blanco Teleskobu ve Uluslararası Gemini Gözlemevi teleskoplarının kullanımıyla, olayın 18 gün boyunca izlenmesini sağladı. GRB 250702B'den gelen ışık, yaklaşık 8 milyar yıl önce bize doğru yola çıkmış. James Webb Uzay Teleskobu (JWST) ve Hubble Teleskobu ile yapılan gözlemler, radyasyonun ana galaksideki yoğun toz bantları arasından süzüldüğünü ortaya çıkardı. Louisiana Eyalet Üniversitesi'nden Eric Burns, bu olayı tam olarak anlamanın, Swift ve Psyche dahil olmak üzere birden fazla uzay aracındaki cihazların birleşik gücü sayesinde mümkün olduğunu vurguladı.

Standart GRB açıklamaları arasında devasa mavi süperdevlerin çöküşü veya TDE olayları bulunsa da, GRB 250702B bu kategorilerin hiçbirine tam olarak uymuyor. Diğer hipotezler arasında bir yıldız kara deliği ile bir helyum yıldızının birleşmesi modeli de değerlendiriliyor. Ancak araştırmacılar, bu tür senaryoların, çöküş olayları veya mikro-TDE'ler gibi, gözlemlenen tüm özellikleri tam olarak açıklayamadığını belirtiyorlar; bu da GRB 250702B'yi 1973'ten bu yana kaydedilen yaklaşık 15.000 GRB bağlamında olağanüstü kılıyor. Eğer bir orta kütleli kara deliğin yıldızı parçalaması senaryosu doğrulanırsa, bu olay, bu 'orta ağırlıktaki' kara deliklerin varlığına dair kritik ampirik veriler sunacaktır.