Ewolucja Pisma Klinowego: Od Piktogramu do Sylaby w Mezopotamii

Cywilizacja Sumerów, rozwijająca się w Dolnej Mezopotamii, na terenie dzisiejszego południowego Iraku, około 3500 roku przed naszą erą, dała początek znaczącym ośrodkom miejskim, takim jak Uruk, Ur, Lagasz i Eridu. Wzrost tych struktur miejskich i bardziej wydajnej gospodarki rolnej wymusił potrzebę stworzenia zaawansowanych systemów komunikacji i księgowości do zarządzania rosnącą biurokracją i zasobami.

Najwcześniejsze formy sumeryjskiego pisma, datowane na około 3400 rok p.n.e. i odkryte w Uruk, miały charakter piktograficzny, gdzie każdy znak był stylizowanym rysunkiem konkretnego obiektu lub idei. Początkowo znaki te służyły głównie do rejestrowania stanów magazynowych i ilości dóbr, takich jak zboża czy inwentarz, odzwierciedlając administracyjne potrzeby wczesnych państw. System ten napotkał jednak ograniczenia, ponieważ piktogramy nie były w stanie adekwatnie przedstawić pojęć abstrakcyjnych, relacji między bytami czy zjawisk czasowych.

Aby przezwyciężyć te trudności, sumeryjscy skrybowie stopniowo przekształcali znaki figuratywne w symbole o charakterze bardziej abstrakcyjnym, co zapoczątkowało narodziny pisma klinowego, nazwanego tak od łacińskiego słowa *cuneus* (gwóźdź) z powodu kształtu odcisków pozostawianych rylcem na glinie. Najstarsza znana tabliczka zapisana tym pismem, pochodząca z Uruk i datowana na około 3200 rok p.n.e., wciąż wykazywała cechy figuratywne, choć proces transformacji był już widoczny. Kluczowym przełomem było przejście do systemu fonetycznego, gdzie znaki zaczęły reprezentować sylaby, co jest poświadczone w okresie między 3000 a 2900 rokiem p.n.e. Ten rozwój umożliwił precyzyjną transkrypcję złożoności języka sumeryjskiego, wykraczając poza możliwości systemu logograficznego, w którym znaki reprezentowały całe słowa.

Elastyczność systemu sylabicznego otworzyła drogę do zapisu rozbudowanych tekstów literackich, czego wybitnym przykładem jest Epos o Gilgameszu, datowany na okres około 2100–2000 roku p.n.e. Proces nauki pisania został sformalizowany w wyspecjalizowanych placówkach zwanych *é-dubba*, czyli „dom pisania”, a dowody na ich istnienie, w postaci tabliczek szkolnych, odnaleziono między innymi w Nippur. Wraz z ewolucją pisma, liczba używanych znaków została zredukowana z ponad 1000 do około 600 w celu uproszczenia i ujednolicenia zapisu. Pismo klinowe, jako najstarszy znany system pisma, pozostawało w użyciu na Bliskim Wschodzie aż do II wieku p.n.e., w okresie panowania hellenistycznej dynastii Seleucydów.