Agro-ecologie van Oude Amazone Samenlevingen: Een Erfenis voor de Moderne Wereld

Recente archeologische ontdekkingen in het Amazonebekken dwingen ons om het traditionele beeld van de regio als een ongerept wildernisgebied te herzien. Onderzoek wijst uit dat dit uitgestrekte gebied duizenden jaren lang actief is vormgegeven en beheerd door miljoenen bewoners. Deze oude Amazone-beschavingen, waarvan de bevolking mogelijk tussen de 8 en 10 miljoen mensen telde, speelden een cruciale rol in de domesticatie van wereldwijd belangrijke gewassen, zoals cassave, cacao en açaí.

Deze populaties, wier aanwezigheid minstens 13.000 jaar teruggaat, ontwikkelden complexe agro-ecologische systemen. Deze systemen opereerden volgens een gradiëntmodel tussen gecultiveerde en wilde gebieden. Dit zorgde voor een hoge mate van veerkracht en biodiversiteit, wat sterk afweek van de conventionele Europese landbouwmodellen. Het was een vorm van duurzaam beheer die de natuurlijke omgeving respecteerde en tegelijkertijd voedselzekerheid garandeerde.

Het meest tastbare bewijs van deze eeuwenlange menselijke activiteit zijn de Terra Preta do Índio (TPI's), de antropogene bodems van uitzonderlijke vruchtbaarheid die zich over grote oppervlakken uitstrekken. Deze 'zwarte aarde', gevormd door de duizenden jaren durende accumulatie van houtskool, voedselresten en organisch afval, vormt nog steeds de basis voor het levensonderhoud van hedendaagse inheemse gemeenschappen. Neem bijvoorbeeld de Tenharim-bevolking op het Igarapé-Preto Indianenreservaat. Met 113 leden op een gebied van 87.000 hectare, maken zij doelbewust gebruik van deze oude percelen voor de teelt van maïs, essentieel voor de productie van hun traditionele pamonha. Dit garandeert hun autonomie.

In tegenstelling tot de reguliere tropische bodems, die snel voedingsstoffen verliezen, behouden de TPI's hun hoge productiviteit gedurende eeuwen. Dit toont de ingenieuze bodemverbeteringstechnieken van de voorouders aan. Het is een les in langetermijnbeheer die vandaag de dag nog steeds relevant is.

Technologische vooruitgang, met name het gebruik van LiDAR-scanning (Light Detection and Ranging) binnen het project Amazônia Revelada, gecoördineerd door archeoloog Eduardo Neves van het MAE-USP, maakt het mogelijk om megastructuren te ontdekken die verborgen liggen onder het dichte bladerdak. Deze technologie, die laserpulsen gebruikt om driedimensionale modellen van het terrein te creëren, heeft al meer dan duizend geometrische geogliefen in de staat Acre en stenen muren in Rondônia aan het licht gebracht.

Het project, dat ook leunt op de traditionele kennis van bosvolkeren, inclusief de inheemse archeoloog Carlos Augusto da Silva, beter bekend als 'Dr. Ticholo', helpt bij het reconstrueren van de bezettingsgeschiedenis van de Braziliaanse Amazone over een periode van meer dan 12.000 jaar. De onthullingen die LiDAR biedt, zijn werkelijk baanbrekend voor ons begrip van de precolumbiaanse landschapsarchitectuur.

Wetenschappers benadrukken dat een diepgaand begrip van deze oude geschiedenis van mens-flora interactie een cruciaal instrument is voor de huidige natuurbeschermingsinitiatieven. Het erkennen van de duizenden jaren ervaring in ecosysteembeheer, inclusief de praktijk van een primitieve bio-economie gebaseerd op zaaduitwisseling en duurzaam bosbeheer, is noodzakelijk om verdere ecologische degradatie van de regio te voorkomen.

De archeologische vindplaatsen die dankzij LiDAR zijn blootgelegd, worden nu beschouwd als culturele activa die bescherming verdienen van IPHAN (Nationaal Instituut voor Historisch en Artistiek Erfgoed). Dit voegt een nieuwe juridische beschermingslaag toe aan het ecosysteem. De erfenis van de Amazone biedt pragmatische blauwdrukken voor hedendaagse duurzame ontwikkeling en het behoud van de biodiversiteit. Het is tijd om deze wijsheid serieus te nemen.