JWST ile Uzak Bir Ötegezegenin Atmosferinin İlk Üç Boyutlu Haritası Oluşturuldu

Gökbilimciler, James Webb Uzay Teleskobu'nun (JWST) gücünü kullanarak Güneş Sistemi dışındaki bir gezegenin atmosferinin ilk üç boyutlu haritasını çıkarma konusunda çığır açan bir başarı kaydetti. Bu dönüm noktası niteliğindeki çalışma, Dünya'dan yaklaşık 400 ışık yılı uzaklıkta bulunan ve Jüpiter'in kütlesinin yaklaşık on katına sahip olan aşırı sıcak bir gaz devi olan WASP-18b'nin incelenmesiyle gerçekleştirildi. Bu devasa gök cismi, yörüngesini ana yıldızının etrafında yalnızca 23 saatte tamamlayarak, sistemimizdeki hiçbir gezegene benzemeyen aşırı yakınlık ve sıcaklık koşulları sergiliyor.

Bu keşif, gezegenin atmosferik yapısını incelemek için '3D tutulma haritalaması' veya 'spektroskopik tutulma haritalaması' adı verilen yeni bir metodolojiyi devreye soktu. Bu yenilikçi yaklaşım, gezegenin ana yıldızının arkasından geçerken ışık dalga boylarındaki en ufak değişimleri titizlikle izlemeye dayanıyor. Bu dalgalanmaların analizi sayesinde bilim insanları, gezegenin enlemlerine, boylamlarına ve yüksekliklerine göre sıcaklık dağılımını yeniden yapılandırabildiler. Bu başarı, daha önce 2023'te yayımlanan iki boyutlu bir modelin üzerine inşa edilmiş önemli bir ilerlemeyi temsil ediyor.

Elde edilen üç boyutlu termal görüntü, gezegenin gündüz tarafında belirgin bir merkezi sıcak nokta ile bunu çevreleyen daha serin bir halka yapısı ortaya çıkardı. Bu termal desen, gezegenin atmosferik rüzgarlarının ısıyı homojen bir şekilde dağıtmakta yetersiz kaldığını gösteriyor. Araştırmacılar ayrıca, bu merkezi sıcak bölgedeki su buharı seviyelerinin, atmosferin genel ortalamasına kıyasla daha düşük olduğunu tespit etti. Bu durum, sıcak noktanın aşırı ısısının su moleküllerinin ayrışmasına neden olduğu yönündeki teorik öngörüleri doğruluyor.

Ryan Challener (Cornell Üniversitesi) ve Megan Wiener Mansfield (Maryland Üniversitesi) tarafından ortaklaşa yönetilen araştırma ekibi, bulgularını 28 Ekim 2025'te Nature Astronomy dergisinde yayımladı. Bu yeni teknik, JWST'nin NIRISS cihazından elde edilen çoklu dalga boylarını kullanarak aynı gözlemleri yeniden analiz etti; her bir renk, farklı sıcaklıkları, yükseklikleri veya molekülleri izledi. Bu, daha önce sadece teorik olarak tahmin edilen moleküler ayrışmayı gerçek gözlemlerle görmenin heyecan verici bir kanıtı olarak değerlendiriliyor. Bu tür bir haritalama, evrenin derinliklerindeki dünyaların termal yapıları ve kimyasal bileşimleri hakkında daha derin kavrayışlar sunma potansiyeli taşıyor.