2025 Antarktika Ozon Deliği 2019'dan Beri En Erken Kapanışını Gerçekleştirdi

Avrupa Birliği'nin Copernicus Atmosfer İzleme Servisi (CAMS) verilerine göre, 2025 yılındaki Antarktika ozon tabakası deliği, 2019 yılından bu yana kaydedilen en erken kapanışla son buldu.

Bu yılki zirve genişliği 21,08 milyon kilometrekare olarak ölçüldü ve bu durum, gezegenin koruyucu ozon kalkanının onarım sürecinde istikrarlı ilerleme kaydettiğinin bir göstergesi olarak değerlendiriliyor. CAMS Direktörü Laurence Rouil, bu erken kapanışın ve görece küçük boyutun, ozon tabakasının iyileşme yolunda kaydettiği ilerlemeyi yansıttığını belirtti. Bu olumlu gelişme, ozon tabakasını incelten maddelerin (ODS) yasaklanmasının doğrudan bir sonucu olarak görülmektedir.

Veriler, deliğin 1 Aralık'ta kapandığını teyit etti ve bu kapanış, 2019'dan bu yana kaydedilen en erken kapanış olarak kayıtlara geçti. Bu, 2020'den 2023'e kadar gözlemlenen daha büyük ve kalıcı deliklerin ardından gelen ikinci müteakip yılın nispeten küçük ve kısa ömürlü bir ozon deliği olduğunu gösteriyor. NASA ve ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer İdaresi (NOAA) ortak açıklamalarında, 2025'te ölçülen deliğin boyutunun, 1992'den bu yana kaydedilen en küçük beşinci seviyede olduğunu bildirdi. Yırtığın en çok inceldiği 7 Eylül-13 Ekim döneminde ulaştığı en büyük genişliğin yaklaşık 23 milyon kilometrekare olduğu aktarıldı.

2025 ozon deliğinin gelişimi, 1979-2022 ortalamasından daha erken başladı ve maksimum boyutu 2023'te zirve yapan 26,1 milyon kilometrekarelik genişliğin altında kaldı. CAMS, Eylül ayının ilk yarısında 21,08 milyon kilometrekareye ulaşan alanın, o dönem için uzun vadeli ortalamanın (yaklaşık 19,6 milyon kilometrekare) üzerinde olmasına rağmen, 2000'lerin başındaki rekor seviyelerin altında olduğunu kaydetti. Rouil, bu küçülmenin, uluslararası toplumun küresel çevre zorluklarının üstesinden gelmek için iş birliği yaptığında başarılabileceğinin bir hatırlatıcısı olması gerektiğini vurguladı.

Bu olumlu gidişatın temelinde, 1970'lerde kloroflorokarbonların (CFC'ler) ozon tabakasını tahrip ettiğinin keşfi yatıyor. Buna yanıt olarak, 1989'da yürürlüğe giren Montreal Protokolü, ODS'lerin üretim ve tüketiminin %99'undan fazlasının aşamalı olarak kaldırılmasını sağladı. Türkiye'nin de 19 Aralık 1991'de taraf olduğu bu protokol, çevre koruma alanında en başarılı çok taraflı anlaşmalardan biri olarak kabul edilmektedir. Protokolün başarısı, Dünya Meteoroloji Örgütü'nün (WMO) Eylül 2025'teki raporunda da teyit edildi.

Bilim insanları, mevcut politikaların sürdürülmesi halinde, Antarktika üzerindeki ozon tabakasının bu yüzyılın ortalarına doğru 1980'lerdeki seviyelere geri dönmesini öngörüyor. WMO ve BM Çevre Programı'nın (UNEP) önceki bir raporu, tam iyileşmenin yaklaşık 2066 civarında olacağını işaret etmişti. MIT'den Peidong Wang ve ekibinin Mart 2025'te Nature dergisinde yayımlanan bir çalışması, iyileşmenin büyük ölçüde insan müdahalesiyle sağlandığını kanıtladı ve bu hızla devam ederse deliğin 2035'e kadar tamamen kapanabileceği öngörüsünü sundu. Bilim insanı Susan Solomon, iyileşmenin kesinleştiğini belirterek, bunun çevre sorunlarının çözülebileceğinin güçlü bir kanıtı olduğunu ifade etti. Ancak, küresel ısınma gibi faktörlerin stratosferik bulut oluşumunu tetikleyerek ozon kaybını artırma potansiyeli taşıdığı riskleri de gündemdeki yerini koruyor.