Historyczny Poziom Suszy w Dorzeczu Tygrysu i Eufratu: Napięcia Geopolityczne Wody Narastają

System rzeczny Tygrysu i Eufratu zmaga się obecnie z historycznie niskimi stanami wód w roku 2025, co eskaluje poważny kryzys humanitarny i polityczny dotykający Syrię, Irak oraz Iran. Ta przedłużająca się susza jest potęgowana przez zmiany klimatyczne wywołane działalnością człowieka, które zwiększyły częstotliwość i intensywność wieloletnich epizodów suszy w tym regionie.

Obszar obejmujący Żyzny Półksiężyc i Iran doświadcza wyjątkowo niskich opadów oraz podwyższonych temperatur od zimy północnej 2020/2021 roku. W rezultacie susza rolnicza została sklasyfikowana jako „ekstremalna” lub „wyjątkowa” na podstawie Standaryzowanego Wskaźnika Opadowo-Ewapotranspiracyjnego (SPEI). Dla Iraku rok 2025 stanowi najbardziej suchy rok odnotowany od 1933 roku, co podkreśla wagę obecnego stanu zagrożenia wodnego. Dopływ wody do dorzeczy Tygrysu i Eufratu spadł o blisko 27 procent poniżej długoterminowej średniej w porównaniu z rokiem poprzednim.

Władze irackie informują o otrzymywaniu zaledwie 35 procent swojego historycznego przydziału wody. Deficyt ten jest w dużej mierze przypisywany projektom budowy zapór w górnym biegu rzek, realizowanym przez sąsiednią Turcję i Iran. W konsekwencji, krajowe zbiorniki retencyjne są na krytycznie niskim poziomie, a zgromadzona woda stanowi zaledwie 8 procent całkowitej pojemności magazynowej – co oznacza spadek o 57 procent w stosunku do roku poprzedniego. Sytuacja ta ma bezpośrednie implikacje polityczne i gospodarcze.

W Iraku kryzys wymusił na rządzie zawieszenie zasiewów pszenicy od września 2025 roku z powodu niewystarczających zasobów, co stawia pod znakiem zapytania bezpieczeństwo żywnościowe kraju. Południowe miasto Basra, zamieszkane przez 3,5 miliona mieszkańców, jest szczególnie narażone. Obserwuje się tam rosnącą zależność od dostaw wody dowożonej cysternami oraz udokumentowane przypadki intruzji słonej wody, negatywnie wpływające na lokalne gatunki morskie.

Syria również odczuwa niszczycielskie skutki. Odnotowano tam spadek opadów o niemal 70 procent, co zdziesiątkowało około 75 procent gruntów rolnych uzależnionych od deszczu. Przewiduje się znaczny niedobór pszenicy, szacowany na 2,73 miliona ton. Grupa World Weather Attribution wcześniej ustaliła, że prawdopodobieństwo wystąpienia tak dotkliwej suszy w tym dorzeczu wzrosło 25-krotnie z powodu ocieplenia o 1,3°C spowodowanego zmianami klimatu antropogenicznego. W Iranie stolica, Teheran, stoi w obliczu ryzyka nadzwyczajnego racjonowania wody, jeśli opady nie nadejdą do grudnia 2025 roku, ponieważ rolnictwo pochłania ponad 90 procent krajowych zasobów wodnych.

Wysiłki dyplomatyczne przyniosły pewne tymczasowe korekty. Turcja, po spotkaniu z urzędnikami irackimi 1 lipca 2025 roku, zwiększyła przepływ do Tygrysu do 420 metrów sześciennych na sekundę. Jednak doniesienia wskazują, że ta ulga była krótkotrwała, a przepływy szybko powróciły poniżej średniej rocznej. Irak czerpie niemal 75 procent swojej słodkiej wody z Turcji i Iranu, co uwypukla geopolityczną wrażliwość porozumień dotyczących zarządzania wodą. Długoterminowa stabilność bezpieczeństwa wodnego regionu zależy od solidnych, wiążących umów dyplomatycznych, ponieważ wewnętrzne zaniedbania oraz ograniczenia narzucane przez kraje górnego biegu rzek nadal obciążają życiodajne arterie milionów ludzi w całym dorzeczu.