Historische Droogte Blijft Aanhouden in Tigris-Eufraatbekken Te Midden van Geopolitieke Waterconflicten

Het riviersysteem van de Tigris en de Eufraat bevindt zich in 2025 op een historisch dieptepunt wat betreft waterstanden. Dit verscherpt een nijpende humanitaire en politieke crisis die Syrië, Irak en Iran direct raakt. De aanhoudende droogte wordt bovendien verergerd door door de mens veroorzaakte klimaatverandering, wat de frequentie en intensiteit van meerjarige droogteperioden in deze regio aanzienlijk heeft doen toenemen.

Sinds de winter van 2020/2021 heeft het gebied dat de Vruchtbare Halvemaan en Iran omvat, te kampen met uitzonderlijk lage neerslaghoeveelheden en sterk verhoogde temperaturen. Op basis van de Gestandaardiseerde Neerslag-Verdamping Index (SPEI) wordt deze agrarische droogte gekwalificeerd als 'extreem' tot 'uitzonderlijk'. Voor Irak markeert 2025 het droogste jaar sinds 1933, wat de ernst van de huidige waternood onderstreept. De watertoevoer naar de bekkens van de Tigris en Eufraat is ten opzichte van het langetermijngemiddelde met maar liefst 27 procent gedaald ten opzichte van het voorgaande jaar.

De Iraakse autoriteiten melden dat zij minder dan 35 procent van hun historische wateraandeel ontvangen. Dit tekort wordt grotendeels toegeschreven aan damprojecten in stroomopwaartse gebieden in buurlanden Turkije en Iran. Als direct gevolg hiervan zijn de nationale reservoirs kritiek laag. De opgeslagen watervoorraad bedraagt slechts 8 procent van de totale opslagcapaciteit, een daling van 57 procent vergeleken met het jaar ervoor. Deze situatie heeft duidelijke politieke en economische repercussies. In Irak dwong de crisis de regering om de tarweteelt per september 2025 stop te zetten wegens een gebrek aan middelen, wat de voedselzekerheid ernstig bedreigt. De zuidelijke stad Basra, de thuisbasis van 3,5 miljoen inwoners, is bijzonder kwetsbaar. De afhankelijkheid van met tanks aangevoerd water neemt toe, en er zijn reeds meldingen van verzilting die de lokale mariene fauna aantast.

Ook Syrië ondervindt verwoestende gevolgen. De neerslag zou daar met bijna 70 procent zijn afgenomen, wat naar schatting 75 procent van de regenafhankelijke landbouwgrond lamlegt. Dit leidt tot een verwachte tarwetekort van 2,73 miljoen ton. De World Weather Attribution groep heeft eerder vastgesteld dat de kans op een dergelijke droogte in het bekken 25 keer groter is geworden door de opwarming van 1,3°C als gevolg van menselijke klimaatverandering. In Iran dreigt de hoofdstad Teheran met noodrantsoenering als er vóór december 2025 geen neerslag valt, aangezien de landbouw daar meer dan 90 procent van het nationale waterverbruik voor zijn rekening neemt.

Diplomatieke inspanningen hebben geleid tot enkele tijdelijke verruimingen. Na een overleg met Iraakse functionarissen op 1 juli 2025, heeft Turkije een verhoogde stroom van 420 kubieke meter per seconde in de Tigris vrijgegeven. Rapporten wijzen er echter op dat deze verlichting van korte duur was; de stroming viel al snel terug tot onder het jaargemiddelde. Irak is voor bijna 75 procent van zijn zoetwatervoorziening afhankelijk van Turkije en Iran, wat de geopolitieke gevoeligheid van waterbeheerakkoorden benadrukt. De duurzame stabiliteit van de waterzekerheid in de regio hangt af van stevige, bindende diplomatieke overeenkomsten, nu interne verwaarlozing en beperkingen stroomopwaarts de levensaders van miljoenen mensen in het hele bekken blijven belasten.