Ontdekking van Mozaïeken in Berat Onthult Vroegchristelijk Erfgoed van Antipatrea

Recente archeologische bevindingen in de Albanese stad Berat, in de oudheid bekend als Antipatrea, werpen een nieuw licht op het vroegchristelijke verleden van de stad. De ontdekking van twee laat-antieke mozaïekvloeren – één in het middeleeuwse kasteel van Berat in 2012 en een tweede in de benedenstad in 2018 – levert zeldzaam materieel bewijs op uit een periode die voorheen verborgen lag onder eeuwen van verval en latere herbouw.

Deze ontdekkingen zijn van cruciaal belang omdat ze de erkende erfenis van Berat uitbreiden, die tot nu toe vooral gericht was op de beroemde Ottomaanse stadsstructuur waarvoor de stad op de UNESCO Werelderfgoedlijst staat. Het mozaïek dat in het kasteel werd gevonden, is fragmentarisch bewaard gebleven en beslaat ongeveer 20 vierkante meter. Het vertoont een ingewikkeld decoratief patroon. Dit omvat geometrische randen, verstrengelde motieven en inscripties in Griekse letters, wat wijst op de oorsprong in een laat-antieke basiliek waarvan het volledige architectonische plan nog moet worden gereconstrueerd.

De tweede, kleinere mozaïekvloer, blootgelegd onder latere Ottomaanse constructies in de benedenstad, biedt een belangrijke chronologische en theologische ankerplaats. De Griekse inscriptie bevat het woord Theotokos (Moeder Gods), een term die formeel werd vastgelegd tijdens het Concilie van Efeze in 431. Dit is een directe aanwijzing dat deze vloer na 431 na Christus is aangelegd. Het fungeert als een waardevolle tijdsmarkering en bevestigt de nauwe banden van de christelijke gemeenschap van Antipatrea met de dogmatische ontwikkelingen die circuleerden binnen de Griekssprekende wereld van het Oost-Romeinse Rijk.

Een vergelijkende analyse van de motieven toont aan dat deze artistieke stijlen resoneren met vondsten in andere belangrijke laat-antieke centra, zoals Butrint, Stobi, Byllis en Heraclea Lyncestis, die allen sterk onder de invloed stonden van de Griekse cultuur en administratie. Het gebruik van kalksteen en terracotta tesserae, gecombineerd met motieven zoals achthoekige netten en krullende bladranken, illustreert gedeelde tradities die zich verspreidden over de Balkan en de Adriatische regio. Dit suggereert een regionale mobiliteit van mozaïekmeesters die technieken en esthetische voorkeuren verspreidden, waardoor een gemeenschappelijke visuele taal in de hele zone ontstond.

Hoewel Berat vooral bekend staat om zijn Ottomaanse uitstraling, benadrukken deze vondsten, die dateren uit de 5e en 6e eeuw na Christus, de diepe, gelaagde historische structuur van de stad, geworteld in het vroege christendom. Archeologen benadrukken de dringende noodzaak van meer systematische en omvattende opgravingen om de laat-antieke fasen van Berat volledig in kaart te brengen. Deze ontdekkingen tonen aan dat de stad niet geïsoleerd was, maar actief deelnam aan bredere religieuze en artistieke netwerken die de Balkan met de Egeïsche Zee verbonden. Momenteel wordt er gewerkt aan de documentatie en conservering van de vondsten, en men wacht op een besluit van de Nationale Raad voor Archeologie over de vervolgstappen voor het onderzoek van dit belangrijke gebied.