Những Tia Sáng Xanh Bí Ẩn Trên Bầu Trời Aomori Báo Hiệu Động Đất Mạnh 7,6 Độ Richter, Thắp Lại Cuộc Tranh Luận Về Hiện Tượng Ánh Sáng Địa Chấn

Vào đêm thứ Hai, ngày 8 tháng 12 năm 2025, người dân tại các vùng nông thôn phía Bắc tỉnh Aomori, Nhật Bản, đã chứng kiến những luồng ánh sáng xanh rực rỡ trên bầu trời, xuất hiện ngay trước thời điểm xảy ra một sự kiện địa chấn dữ dội. Hiện tượng kỳ lạ này, gắn liền với trận động đất mà Cơ quan Khí tượng Nhật Bản (JMA) xác nhận có cường độ 7,6 độ Richter (ban đầu ước tính là Mwc 7.6), đã tái thu hút sự chú ý của giới khoa học đối với hiện tượng được gọi là Ánh sáng Địa chấn (Earthquake Lights - EQL).

Sự kiện địa chấn kinh hoàng này xảy ra vào lúc 23 giờ 15 phút theo Giờ chuẩn Nhật Bản (JST). Tâm chấn được xác định nằm dưới đáy Thái Bình Dương, không xa bờ biển Aomori. Những người quan sát mô tả các tia sáng xanh như những vệt sáng và xung động đột ngột, chiếu rọi bầu trời đêm trong vài giây ngắn ngủi. Hậu quả của trận động đất bao gồm việc ghi nhận ít nhất 52 người bị thương. Ngoài ra, nó còn gây ra đợt sóng thần cao tới 70 centimet, dẫn đến cảnh báo sơ tán tạm thời ở một số khu vực thuộc Hokkaido và Sanriku. Tình trạng mất điện cũng ảnh hưởng đến khoảng 2.700 hộ gia đình tại Aomori.

Sự việc này đã khơi lại một câu hỏi nền tảng trong lĩnh vực địa vật lý: Bản chất thực sự của EQL là gì? Một trong những giả thuyết được chấp nhận rộng rãi nhất cho rằng áp lực kiến tạo bên trong vỏ Trái Đất tạo ra các điện tích. Những điện tích này sau đó ion hóa không khí phía trên bề mặt thông qua các cơ chế như hiệu ứng áp điện. Tuy nhiên, một số chuyên gia khác lại nghiêng về khả năng các hiện tượng ánh sáng này bị nhầm lẫn với sự cố chập điện hoặc cháy nổ trên các đường dây tải điện cao thế.

Bối cảnh lịch sử cho thấy mối liên hệ mật thiết giữa EQL và hoạt động địa chấn. Một nghiên cứu được công bố năm 2014, phân tích 65 trường hợp được xác nhận, chỉ ra rằng 80% các sự kiện này xảy ra trong các trận động đất có cường độ trên 5,0 độ Richter, thường là tại các khu vực đứt gãy lục địa. Điều này ngụ ý rằng có một mối tương quan tiềm tàng giữa sự tích tụ nhanh chóng của ứng suất kiến tạo và việc giải phóng năng lượng dưới dạng ánh sáng ngay trước khi đứt gãy xảy ra.

Cơ quan Nghiên cứu Động đất Nhật Bản, trong nỗ lực cải tiến các mô hình dự báo, luôn xem xét nhiều dấu hiệu cảnh báo, bao gồm cả các chỉ số điện từ và sự thay đổi trong tầng điện ly. Các nhà khoa học, tiêu biểu là nhà địa chấn học Susan Hough, có xu hướng liên kết những ánh sáng bất thường này với hoạt động kiến tạo. Họ đưa ra giả thuyết về vai trò của việc giải phóng các loại khí ngầm như mêtan hoặc radon, vốn có thể tự bốc cháy do ma sát giữa các lớp đá. Mặc dù việc dự báo chính xác động đất vẫn là một mục tiêu xa vời, những bất thường thị giác như các tia sáng xanh tại Aomori cung cấp dữ liệu thực nghiệm quý giá cho các nghiên cứu địa vật lý sâu hơn trong tương lai.