Mińsk uwalnia 123 więźniów, w tym laureata Pokojowej Nagrody Nobla, w tle zniesienia sankcji USA wobec sektora potażowego

W sobotę, 13 grudnia 2025 roku, władze Białorusi ogłosiły decyzję o wypuszczeniu na wolność 123 osób przetrzymywanych z przyczyn politycznych. Ten gest nastąpił bezpośrednio po intensywnych konsultacjach dyplomatycznych prowadzonych z Waszyngtonem. Wśród uwolnionych znalazł się założyciel centrum praw człowieka „Wiasna” oraz laureat Pokojowej Nagrody Nobla za rok 2022, Ales Bialiatski, a także opozycyjna działaczka Maria Kalesnikawa. Akt ten, mający charakter humanitarny, został przypieczętowany po rozmowach w Mińsku pomiędzy Prezydentem Alaksandrem Łukaszenką a Specjalnym Wysłannikiem USA, Johnem Colem, który objął swoją funkcję 9 listopada 2025 roku.

Sednem osiągniętego porozumienia było zobowiązanie Stanów Zjednoczonych do częściowego wycofania nałożonych restrykcji ekonomicznych. Dotyczyło to zwłaszcza sektora nawozów potażowych, który ma kluczowe znaczenie dla gospodarki Białorusi. Sankcje nałożone na państwowe przedsiębiorstwo „Biełaruśkalij” zostały wprowadzone przez USA w sierpniu 2021 roku. W tamtym okresie nawozy potażowe stanowiły ponad 20 procent całego białoruskiego eksportu, a kraj ten zajmował około 20 procent światowego rynku tych produktów.

Specjalny Wysłannik Cole określił tę wymianę jako „bardzo pozytywny krok” w kierunku normalizacji stosunków dwustronnych. Podkreślił jednocześnie, że dalsze rozluźnienie restrykcji będzie bezpośrednio zależne od utrzymania tempa uwalniania osób zatrzymanych. To posunięcie, choć znaczące, wpisuje się w szerszy trend zapoczątkowany wcześniej. Od lipca 2024 roku ogólna liczba zwolnionych więźniów politycznych przekroczyła już 430 osób.

Warto zauważyć, że proces ten ma swoją historię. Na przykład, we wrześniu 2025 roku, po wcześniejszych rozmowach z udziałem amerykańskich negocjatorów, uwolniono 52 osoby, w tym byłego kandydata na prezydenta Mikołaja Statkiewicza. Wśród osób, które odzyskały wolność 13 grudnia, znajdowało się także pięciu obywateli Ukrainy, co świadczy o wielokierunkowym charakterze prowadzonych negocjacji.

Ales Bialiatski, skazany w marcu 2023 roku na dziesięć lat więzienia pod zarzutami przemytu i finansowania działań naruszających porządek publiczny, odzyskał wolność. Organizacje broniące praw człowieka potwierdziły uwolnienie tych kluczowych postaci, jednakże zwracają uwagę na utrzymującą się surowość wewnętrznej polityki reżimu wobec odmiennych poglądów. Od początku 2025 roku, na miejsce 170 osób objętych amnestią, pojawiło się 283 nowych skazanych na podstawie artykułów politycznych.

John Cole, nominowany na stanowisko specjalnego wysłannika przez Donalda Trumpa 9 listopada 2025 roku, wcześniej pełnił funkcję osobistego adwokata Trumpa oraz zastępcy Specjalnego Wysłannika USA na Ukrainę, Keitha Kelleya. Jego misja, jak informowano, ma na celu stopniowe wyprowadzenie Mińska z geopolitycznej orbity Moskwy. W kontrze do działań Waszyngtonu, Unia Europejska 10 grudnia uzgodniła rozszerzenie sankcji wobec Białorusi, między innymi z powodu incydentów związanych z przemytniczymi balonami. Dalszy rozwój relacji między Mińskiem a Waszyngtonem, zdaniem Cole’a, będzie zależał od stabilności tego mechanizmu wymiany: „sankcje w zamian za wolność”.