ABD'nin Potas Sektörüne Yönelik Yaptırımları Kaldırmasıyla Minsk'ten Nobel Ödüllü İsim Dahil 123 Mahkumun Serbest Bırakılması

Belarus yönetimi, 13 Aralık 2025 Cumartesi günü, Washington ile yapılan diplomatik temasların doğrudan bir sonucu olarak siyasi sebeplerle tutulan 123 kişinin serbest bırakıldığını duyurdu. Bu önemli adımın ardından salıverilenler arasında, 2022 Nobel Barış Ödülü sahibi ve Viasna İnsan Hakları Merkezi'nin kurucusu olan Ales Bialiatski ile muhalif figür Mariya Kalesnikava da bulunuyor. Bu insani jest, 9 Kasım 2025'te göreve başlayan ABD Özel Temsilcisi John Cole ile Minsk'te Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko arasında gerçekleştirilen görüşmelerin akabinde geldi.

Varılan mutabakatın can alıcı noktası, Amerika Birleşik Devletleri'nin, Belarus için hayati önem taşıyan potas gübre sektörünü ilgilendiren ekonomik kısıtlamaların bir kısmını kaldırma kararı oldu. ABD, Belarus'un devlet şirketi olan Belaruskali'ye yönelik yaptırımları Ağustos 2021'de devreye sokmuştu. O dönemde potas gübreleri, ülkenin toplam ihracatının %20'sinden fazlasını oluşturuyor ve Belarus, küresel pazarın yaklaşık %20'sine hakimdi. Özel Temsilci Cole, bu takası ilişkilerin normalleşmesi yolunda atılmış 'çok olumlu bir adım' olarak nitelendirirken, kısıtlamaların daha da gevşetilmesi sürecinin tutuklu kişilerin serbest bırakılmaya devam etmesine bağlı olduğunu belirtti.

13 Aralık 2025'te gerçekleşen 123 kişinin tahliyesi, daha önceki bir eğilimin devamı niteliğindedir: Temmuz 2024'ten bu yana serbest bırakılan siyasi mahkumların toplam sayısı 430'u aşmış durumda. Özellikle Amerikalı yetkililerin katılımıyla gerçekleşen önceki istişarelerin ardından, Eylül 2025'te eski cumhurbaşkanı adayı Nikolay Statkeviç dahil olmak üzere 52 kişi serbest bırakılmıştı. 13 Aralık'ta özgürlüğüne kavuşanlar arasında beş Ukrayna vatandaşı da yer alması, müzakere sürecinin çok yönlü olduğunu gösteriyor.

Mart 2023'te yasa dışı para aklama ve kamu düzenini bozmaya yönelik eylemleri finanse etme suçlamalarıyla 10 yıl hapis cezasına çarptırılan Ales Bialiatski, nihayet özgürlüğüne kavuştu. İnsan hakları kuruluşları bu kilit isimlerin serbest bırakıldığını teyit etmekle birlikte, rejimin muhaliflere yönelik iç politikasının sertliğini koruduğuna dikkat çekiyorlar: 2025 yılının başından bu yana affedilen 170 kişiye karşılık, siyasi maddelerden 283 yeni mahkumiyet kaydı tutulmuştur.

Donald Trump tarafından 9 Kasım 2025'te özel temsilci olarak atanan John Cole, daha önce Trump'ın kişisel avukatı ve ABD'nin Ukrayna Özel Temsilcisi Keith Kellogg'un yardımcısı olarak görev yapmıştı. Cole'un görevinin, Minsk'i Moskova'nın jeopolitik yörüngesinden kademeli olarak çıkarmak olduğu bildiriliyordu. Washington'un bu adımlarına paralel olarak, Avrupa Birliği 10 Aralık'ta, kaçakçılık amaçlı hava balonları olayları gerekçesiyle Belarus'a yönelik yaptırımların genişletilmesi konusunda anlaşmaya varmıştı. Cole'a göre, Minsk ile Washington arasındaki ilişkilerin gelecekteki gelişimi, bu 'yaptırımlar karşılığında özgürlük' takas sürecinin sürdürülebilirliğine bağlı olacaktır.