Xưởng Chế Tác Gỗ La Mã 2000 Năm Tuổi Tại Izernore: Phát Hiện Độc Đáo Hé Lộ Đời Sống Thợ Thủ Công Cổ Đại

Tại Pháp, trong khu vực tỉnh Ain, gần thành phố Izernore hiện đại, các nhà khảo cổ học từ Viện Nghiên cứu Khảo cổ học Phòng ngừa Quốc gia (Inrap) đã công bố phát hiện về tàn tích của một xưởng chế tác gỗ cổ đại. Xưởng này được xác định đã tồn tại cách đây khoảng hai thiên niên kỷ.

Cuộc khai quật được tiến hành tại địa điểm Chemin de Trabouillet, là một phần của nghiên cứu về thành phố cổ Isarnodurum (tiếng Latinh là Isarnodurum). Đây từng là một trung tâm quan trọng của xứ Gaul trong thời kỳ Đế chế La Mã. Việc tìm thấy xưởng gỗ này mang lại cái nhìn sâu sắc hiếm có về hoạt động thủ công nghiệp thời bấy giờ.

Những hiện vật và cấu trúc bằng gỗ đã được bảo tồn một cách phi thường nhờ điều kiện môi trường độc đáo: nước tù đọng và bóng tối hoàn toàn bên trong các giếng nước. Phần lớn các di vật được trục vớt từ bốn giếng nước cũ nằm trong khuôn viên của xưởng. Chúng bao gồm lược, hộp nhỏ, các bộ phận giày dép và những tấm bảng gỗ.

Sự đa dạng của các vật phẩm này đã giúp các nhà khoa học khẳng định rằng đây không phải là một khu dân cư thông thường, mà là một cơ sở sản xuất thủ công chuyên biệt. Tại đây, các nghệ nhân đã tạo ra những sản phẩm gỗ chất lượng cao. Điều này được chứng minh thêm qua việc tìm thấy các phôi gỗ, mảnh tiện, và những sản phẩm gần như hoàn chỉnh, cho thấy trình độ chế tác tinh xảo.

Nghiên cứu chi tiết cho thấy các thợ thủ công chủ yếu sử dụng gỗ hoàng dương (boxwood), cùng với gỗ tần bì (ash), gỗ phong (maple) và gỗ phỉ (hazel). Việc sử dụng nhiều loại gỗ khác nhau cho phép họ chế tạo cả những vật dụng bền chắc lẫn các món đồ trang trí. Xưởng này không chỉ phục vụ nhu cầu của cư dân địa phương mà còn có thể cung cấp hàng hóa cho các cơ cấu hành chính hoặc phục vụ thương mại.

Một phát hiện đặc biệt đáng chú ý là các tấm bảng viết. Các nhà khảo cổ đã tìm thấy không dưới mười lăm mảnh vỡ, bao gồm cả các “sổ tay” dùng cho việc học tập và các tài liệu chính thức hoặc thương mại. Một số mảnh còn lưu lại dấu vết của mực, gợi ý rằng chúng được dùng để ghi chép hàng ngày trong thành phố, và có khả năng được sản xuất ngay tại chỗ từ nguồn gỗ địa phương. Đây là cơ hội hiếm có để nghiên cứu chi tiết về hoạt động văn thư thường nhật của cư dân thành phố cổ đại.

Những chiếc đế giày gỗ dành cho trẻ em cũng mang lại giá trị lớn. Một chiếc có kích cỡ 29 (theo tiêu chuẩn hiện đại), dành cho trẻ em 6–7 tuổi, thuộc loại giày sculponae – có đế gỗ và phần trên bằng da. Chiếc đế khác, kích cỡ 27, được thiết kế cho trẻ 4–5 tuổi và có các lỗ để luồn dây đeo, gợi nhớ đến một loại dép sandal cổ. Những khám phá này mở ra một cánh cửa hiếm hoi để tìm hiểu cuộc sống hàng ngày của những cư dân nhỏ tuổi nhất, những chi tiết mà hiếm khi được bảo tồn trong các cuộc khai quật khảo cổ.

Sau khi được vớt lên từ các giếng, các hiện vật đã trải qua quá trình nghiên cứu kỹ lưỡng bởi các chuyên gia Inrap và sau đó là quá trình ổn định hóa tại phòng thí nghiệm ARC-NucléART ở Grenoble. Nhờ quy trình này, các vật liệu hữu cơ và các chi tiết gia công, bao gồm dấu vết của công cụ và thậm chí cả dấu vân tay của người thợ, đã được bảo toàn.

Việc phát hiện xưởng chế tác tại Izernore là một cơ hội độc nhất để hình dung về cuộc sống và tay nghề của các thợ thủ công La Mã. Các đồ vật bằng gỗ, công cụ và bảng viết cung cấp cái nhìn sâu sắc về kỹ thuật thủ công, thương mại và đời sống thường nhật của thành phố. Các nhà khảo cổ học địa phương và Bảo tàng Izernore đã cùng nhau tổ chức triển lãm mang tên “Những Giếng Nước Tri Thức: 240 Năm Khai Quật tại Izernore”, kéo dài từ ngày 21 tháng 9 năm 2025 đến ngày 31 tháng 12 năm 2026, nơi những hiện vật quý hiếm này sẽ được trưng bày.

Những cuộc khai quật và nghiên cứu tiếp theo này giúp tái hiện bức tranh về một thành phố, nơi đằng sau sự vĩ đại của đế chế là bàn tay của những người thợ thủ công bình thường. Kiến thức và kỹ năng của họ được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, tạo nên ảnh hưởng lớn đến đời sống và thương mại, và giờ đây được lưu giữ trong ký ức khảo cổ học sau hai thiên niên kỷ.