Kỷ Nguyên Đồ Sắt Dưới Đáy Biển: Phát Hiện Ba Lô Hàng Tàu Đắm Ngoài Khơi Bờ Biển Israel

Tại khu vực bờ biển Bán đảo Carmel của Israel, các nhà khảo cổ học đã công bố khám phá về tàn tích của ba con tàu thời kỳ Đồ Sắt, với các lô hàng được bảo tồn nguyên vẹn dưới lớp cát của Đầm lầy Dor, còn được gọi là Tantura. Phát hiện đột phá này, được công bố trên tạp chí khoa học Antiquity, là trường hợp đầu tiên được ghi nhận về các lô hàng tàu đắm thuộc thời kỳ Đồ Sắt trong vùng biển Israel. Nó cung cấp bằng chứng trực tiếp và quý giá về hoạt động thương mại hàng hải trong khu vực, vốn trước đây chủ yếu được suy luận thông qua các di chỉ trên đất liền. Điều đáng chú ý là các lô hàng này trải dài qua các giai đoạn khác nhau của thời kỳ Đồ Sắt, cho phép các nhà nghiên cứu theo dõi sự biến động kinh tế và chính trị của khu vực Levant phía nam qua nhiều thế kỷ.

Nghiên cứu chuyên sâu này được tiến hành bởi một đội ngũ quốc tế, dưới sự chỉ đạo của Giáo sư Thomas Levy từ Đại học California tại San Diego và Giáo sư Assaf Yasur-Landau từ Đại học Haifa. Để khảo sát các xác tàu đắm, các nhà khảo cổ đã áp dụng sự kết hợp giữa các phương pháp truyền thống và công nghệ hiện đại, bao gồm chụp ảnh quang trắc 3D, chụp ảnh đa phổ và lập bản đồ kỹ thuật số chi tiết. Mặc dù cho đến nay, chỉ khoảng một phần tư đáy cát của đầm lầy đã được khai quật, những nghiên cứu sơ bộ này đã đủ để xác định rõ cấu trúc của các lô hàng và thiết lập niên đại chính xác của chúng.

Mỗi lô hàng trong số ba lô hàng được tìm thấy đều đại diện cho một thời điểm khác nhau trong thời kỳ Đồ Sắt. Lô hàng cổ nhất, mang tên Dor-M (thế kỷ XI trước Công nguyên), chứa các bình gốm lớn dùng để lưu trữ và một chiếc neo có khắc chữ Cypro-Minoan. Sự hiện diện của chữ viết này cho thấy mối liên hệ thương mại với đảo Síp và Ai Cập, trong khi kiểu dáng của các bình gốm lại chứng minh mối quan hệ chặt chẽ với bờ biển Phoenicia.

Tiếp theo là lô hàng Dor-L1 (thế kỷ IX–VIII trước Công nguyên), chủ yếu bao gồm các bình Phoenicia và các bát có thành mỏng. Lô hàng này xuất hiện trong giai đoạn mà hoạt động nhập khẩu có dấu hiệu suy giảm, nhưng nó vẫn là minh chứng cho việc cảng Dor vẫn duy trì được hoạt động hàng hải tích cực. Lô hàng được bảo quản tốt nhất là Dor-L2 (cuối thế kỷ VII – đầu thế kỷ VI trước Công nguyên), bao gồm các vò hai quai (amphorae) kiểu Síp với tay cầm đan rổ, tàn tích của hạt nho, cùng với các thỏi sắt và xỉ sắt – vật liệu quan trọng trong luyện kim. Ngoài ra, một chiếc neo với các thành phần bằng gỗ và chì cũng được tìm thấy. Lô hàng Dor-L2 này đặc biệt quan trọng vì nó cung cấp bằng chứng về sự phát triển của thương mại kim loại công nghiệp sơ khai.

Về mặt lịch sử, Đầm lầy Dor từng là một nút giao thương chiến lược, kết nối các nền văn minh lớn như Ai Cập, Phoenicia, và sau đó là Assyria cùng Babylonia. Các lô hàng tàu đắm này phản ánh rõ nét những biến động kinh tế và chính trị trong khu vực từ thế kỷ XI đến thế kỷ VI trước Công nguyên. Khoảng thời gian này bao gồm cả những giai đoạn khi Dor nằm dưới sự kiểm soát của Vương quốc Israel phía Bắc, và sau đó là các Đế chế Assyrian và Babylon hùng mạnh. Điều đáng chú ý là ngay cả trong những thời kỳ khủng hoảng chính trị, các tuyến đường biển vẫn được duy trì, khẳng định vai trò then chốt của Dor trong mạng lưới thương mại quốc tế.

Khám phá này đã mở rộng đáng kể hiểu biết của chúng ta về thời kỳ Đồ Sắt ở Đông Địa Trung Hải, cho thấy thương mại hàng hải không chỉ là hoạt động đơn lẻ mà là một hệ thống có tổ chức và phức tạp. Việc tìm thấy các thỏi sắt và đồ gốm đa dạng đã làm nổi bật sự phát triển của ngành luyện kim và sự phong phú của các mặt hàng xuất khẩu. Nhờ các phương pháp phân tích tiên tiến, các nhà khoa học đã có thể xác định niên đại chính xác của các lô hàng và tái tạo lại cấu trúc địa tầng của tàn tích tàu, mở ra những hướng nghiên cứu mới về kinh tế biển thời kỳ đó.

Đội ngũ khảo cổ hiện đang lên kế hoạch tiếp tục các cuộc khai quật dưới nước để tìm kiếm thêm các mảnh vỡ tàu và các hiện vật khác, bao gồm cả đồ dùng cá nhân của các thủy thủ. Ngay cả ở giai đoạn ban đầu này, các lô hàng đã được tìm thấy đã tạo cơ sở vững chắc cho việc chuẩn bị các ấn phẩm khoa học mới, hứa hẹn sẽ làm sâu sắc thêm đáng kể sự hiểu biết của chúng ta về thương mại hàng hải thời kỳ Đồ Sắt tại Levant.