Xác minh DNA Khẳng định Danh tính Công tước Béla xứ Macsó, Nạn nhân Vụ ám sát Thế kỷ 13

Một nhóm nghiên cứu quốc tế, do các học giả Hungary dẫn đầu, đã chính thức xác nhận hài cốt của Công tước Béla xứ Macsó, một quý tộc Hungary thế kỷ 13, thông qua phân tích di truyền chuyên sâu. Nghiên cứu, được công bố trên tạp chí Forensic Science International: Genetics vào tháng 11 năm 2025, không chỉ khẳng định danh tính mà còn cung cấp chi tiết về cái chết bạo lực của ông vào tháng 11 năm 1272.

Công tước Béla mang dòng dõi hoàng gia kép: ông là cháu ngoại của Vua Béla IV thuộc Nhà Árpád và có nguồn gốc từ triều đại Rurik của Scandinavia qua cha mình, triều đại từng cai trị Rus' Kyiv từ thế kỷ thứ 9. Bộ hài cốt gây tranh cãi này được các nhà khảo cổ phát hiện lần đầu tiên vào năm 1915 tại tu viện Dominican trên Đảo Margaret ở Budapest. Các suy đoán ban đầu dựa trên bối cảnh chôn cất và dấu hiệu chấn thương trên xương đã không đủ sức thuyết phục vào thời điểm đó. Di cốt được cho là thất lạc trong Thế chiến thứ Hai, tạo nên một bí ẩn kéo dài hàng thế kỷ.

Bước ngoặt xảy ra vào năm 2018 khi phần xương sau sọ được tìm thấy lại trong một chiếc hộp không nhãn mác tại Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Hungary, trong khi hộp sọ được định vị tại Đại học Eötvös Loránd (ELTE). Các phân tích bộ gen toàn bộ được thực hiện bởi Anna Szécsényi-Nagy và Noémi Borbély tại Viện Khảo cổ Di truyền học thuộc ELTE, dưới sự điều phối chung của Tamás Hajdu, Giáo sư Khoa Nhân chủng học Sinh học tại ELTE, đã mang lại kết quả quyết định. Phân tích di truyền cho thấy di sản phức tạp, bao gồm gần một nửa tổ tiên Scandinavian, một thành phần đáng kể từ Đông Địa Trung Hải—có thể liên quan đến Maria Laskarina, vợ Vua Béla IV và là thành viên hoàng gia Byzantine—cùng với một yếu tố Trung Âu thời kỳ đầu.

Việc xác định này đưa Công tước Béla vào số rất ít các quý tộc Hungary thời trung cổ có bộ xương gần như hoàn chỉnh được xác định danh tính bằng phương pháp di truyền, bên cạnh Tổ tiên của ông là Vua Béla III. Phân tích pháp y đã làm sáng tỏ những giây phút cuối cùng của vị công tước, ghi nhận 26 thương tích xảy ra quanh thời điểm tử vong, bao gồm chín vết thương trên hộp sọ và mười bảy vết thương trên phần còn lại của cơ thể. Những vết thương này cho thấy một cuộc tấn công phối hợp và tàn bạo bởi ít nhất ba kẻ tấn công sử dụng các loại vũ khí khác nhau, bao gồm một thanh gươm và một thanh đại kiếm. Mô hình thương tích gợi ý rằng Công tước Béla đã cố gắng tự vệ, nhưng sau khi ngã xuống, những kẻ tấn công vẫn tiếp tục ra đòn chí mạng vào đầu và mặt, phù hợp với các tài liệu lịch sử mô tả vụ ám sát chính trị này.

Các nhà khoa học cũng thu thập được hiểu biết về lối sống của vị công tước thông qua phân tích đồng vị ổn định và cặn vôi răng. Phân tích đồng vị Strontium cho thấy thời thơ ấu của ông gắn liền với khu vực Vukovar và Syrmia, trung tâm của Ban Macsó thời trung cổ (nay thuộc Croatia và Serbia), trước khi ông chuyển lên phía Bắc về phía triều đình hoàng gia khi lớn hơn. Phân tích vi hóa thạch từ cặn vôi răng phát hiện các hạt tinh bột cho thấy bằng chứng về việc chế biến bột semolina nấu chín và bánh mì lúa mì, điều này phù hợp với chế độ ăn uống cao cấp của giới quý tộc thời trung cổ, vốn giàu protein động vật, đặc biệt là cá. Những phát hiện này đã giải quyết một bí ẩn khảo cổ kéo dài hơn một thế kỷ, cung cấp cái nhìn sâu sắc về cuộc đời và cái chết của một nhân vật hoàng gia thời trung cổ thông qua sự tích hợp của di truyền học, phân tích đồng vị và khoa học pháp y.