Ngày 15 tháng 9 năm 2025, Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đã chính thức khai mạc một kỷ nguyên mới cho đại dương khi Hiệp định cấm các khoản trợ cấp thủy sản có hại, được biết đến với tên gọi "Cá Một", có hiệu lực.
Sự kiện quan trọng này diễn ra sau khi Brazil, Kenya, Tonga và Việt Nam hoàn tất thủ tục phê chuẩn, nâng tổng số quốc gia thành viên tham gia lên 111 quốc gia. Hiệp định "Cá Một" là một bước tiến chiến lược nhằm tăng cường sự bền vững của đại dương, bằng cách cấm các khoản trợ cấp của chính phủ vốn là nguồn cơn của tình trạng đánh bắt quá mức và các hoạt động khai thác bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU). Hiệp định này tập trung vào việc ngăn chặn các khoản trợ cấp hỗ trợ hoạt động IUU và khai thác các quần thể cá đã bị suy giảm nghiêm trọng, đồng thời áp đặt các giới hạn đối với hoạt động đánh bắt tại các vùng biển quốc tế, bao gồm cả vùng biển cả.
Các quốc gia thành viên hiện có nghĩa vụ cung cấp cho WTO dữ liệu chi tiết về các khoản trợ cấp của họ trong lĩnh vực thủy sản, bao gồm thông tin về tình trạng trữ lượng cá, các biện pháp quản lý và dữ liệu đánh bắt. Điều này tăng cường tính minh bạch và trách nhiệm giải trình trong ngành, cho phép kiểm soát tốt hơn tính bền vững của hoạt động khai thác.
Việt Nam, với việc phê chuẩn hiệp định này, đã thể hiện cam kết mạnh mẽ đối với việc xây dựng một hệ thống thương mại quốc tế công bằng và bền vững. Quốc gia này cũng khẳng định vai trò tích cực trong cuộc chiến chống khai thác IUU, một yếu tố then chốt ảnh hưởng đến các thị trường xuất khẩu thủy sản của quốc gia. Việc loại bỏ hàng tỷ đô la trợ cấp có hại mỗi năm được kỳ vọng sẽ góp phần phục hồi hệ sinh thái biển, bảo vệ nguồn lợi thủy sản và ngăn chặn sự cạn kiệt tài nguyên đại dương.
Mặc dù "Cá Một" là một thành tựu đáng kể, các cuộc đàm phán cho "Cá Hai", tập trung vào các khoản trợ cấp góp phần vào sự dư thừa năng lực và đánh bắt quá mức, vẫn còn bế tắc. Hội nghị Bộ trưởng lần thứ 13 của WTO vào tháng 3 năm 2024 đã kết thúc mà không có một thỏa thuận cuối cùng về "Cá Hai", phản ánh những bất đồng còn tồn tại giữa các quốc gia thành viên. Sự thành công của "Cá Một" và tương lai của "Cá Hai" sẽ đóng vai trò then chốt trong việc bảo tồn đa dạng sinh học biển toàn cầu và sức khỏe của các hệ sinh thái đại dương.
Các chuyên gia nhấn mạnh rằng, việc đánh bắt cá bền vững không chỉ là một yêu cầu về môi trường mà còn là nền tảng cho an ninh lương thực và sinh kế của hàng triệu người trên thế giới, đặc biệt là ở các quốc gia đang phát triển như Việt Nam. Khoảng 260 triệu người trên toàn cầu phụ thuộc vào nghề cá để duy trì cuộc sống. WTO ước tính rằng các chính phủ chi khoảng 35 tỷ USD mỗi năm cho các khoản trợ cấp khai thác thủy sản, trong đó có tới 22 tỷ USD được coi là có hại, góp phần trực tiếp vào việc làm cạn kiệt nguồn lợi hải sản. Các nhà tài trợ lớn nhất bao gồm Trung Quốc, EU, Hoa Kỳ, Hàn Quốc và Nhật Bản, mặc dù không phải tất cả các chương trình của họ đều thuộc phạm vi quy định mới. Do đó, "Cá Một" không chỉ là một thỏa thuận thương mại mà còn là một bước đi quan trọng hướng tới một tương lai bền vững hơn cho đại dương và cho chính con người.