Sự ra mắt gần đây của bộ phim Brazil mang tên “Caramelo” vào năm 2025, xoay quanh câu chuyện về một chú chó trung thành, đã một lần nữa thu hút sự chú ý của công chúng về mối liên kết đặc biệt giữa con người và loài chó. Bộ phim này, kể về sự kiên cường và hỗ trợ khi đối mặt với bệnh tật nghiêm trọng, làm nổi bật khả năng cảm nhận độc đáo của chó, đặc biệt là khứu giác phi thường của chúng. Khả năng này có thể đóng vai trò là yếu tố dự báo sớm các bệnh lý ở người.
Hệ thống khứu giác của loài chó, được trang bị hàng trăm triệu thụ thể, vượt trội hơn hẳn con người, cho phép chúng phát hiện các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi (VOCs) dù chỉ ở nồng độ cực nhỏ. Những hợp chất này thường được cơ thể tiết ra trong quá trình phát triển các bệnh lý nghiêm trọng. Việc nhận diện được các dấu hiệu hóa học vô hình này chính là cơ sở cho tiềm năng chẩn đoán y học của loài chó.
Các nghiên cứu khoa học đã xác nhận hiệu quả cao của những chú chó được huấn luyện chuyên biệt trong việc nhận diện các dấu ấn sinh học của nhiều tình trạng sức khỏe khác nhau. Đã có những trường hợp thành công trong việc phát hiện các dấu hiệu ung thư, bao gồm ung thư vú và ung thư tuyến tiền liệt. Hơn thế nữa, khả năng đánh hơi của những con vật này cực kỳ quan trọng đối với những người mắc bệnh tiểu đường, vì chúng có thể cảnh báo về những thay đổi nguy hiểm trong mức đường huyết. Một lĩnh vực đặc biệt được quan tâm là khả năng của chó trong việc nhận biết những thay đổi thoái hóa thần kinh, vốn rất khó phát hiện ở giai đoạn đầu.
Các nhà khoa học từ Đại học Bristol và Đại học Manchester, hợp tác với tổ chức Medical Detection Dogs, đã tiến hành các nghiên cứu chứng minh rằng chó có thể nhận biết Bệnh Parkinson (BP) rất lâu trước khi các triệu chứng lâm sàng xuất hiện. Sự thay đổi trong thành phần bã nhờn trên da, vốn có liên quan đến BP, đóng vai trò là tín hiệu rõ ràng cho chúng. Trong một thử nghiệm cụ thể, khi phân tích các mẫu phết da, chó đã đạt được độ nhạy phát hiện BP ở mức 70–80% và độ đặc hiệu lên tới 98%. Những dữ liệu ấn tượng này mở ra triển vọng phát triển các phương pháp chẩn đoán không xâm lấn, nơi động vật hoạt động như những chỉ báo sống cho các quá trình tiềm ẩn bên trong cơ thể.
Ngoài khả năng phân tích hóa học, những người bạn đồng hành bốn chân này còn là những nhà quan sát tinh tế đối với các mô hình hành vi. Chúng ghi nhận những thay đổi nhỏ nhất trong tư thế, ngữ điệu giọng nói và thói quen sinh hoạt hàng ngày của chủ nhân, bổ sung vào “chẩn đoán” của chúng—đây là một quá trình đọc hiểu tổng thể về tình trạng sức khỏe. Điều quan trọng cần nhớ là cảnh báo từ vật nuôi không thể thay thế cho việc khám chuyên môn y tế. Tuy nhiên, đó có thể là một điểm khởi đầu quý giá để tìm kiếm sự hỗ trợ kịp thời từ các chuyên gia. Điều này nhắc nhở chúng ta về sự cần thiết phải trân trọng những tín hiệu tinh tế, dù là từ bên trong cơ thể hay từ những người yêu thương chúng ta, như một chìa khóa để duy trì sự cân bằng và sức khỏe toàn diện.