Ngôn ngữ Seke: Tiếng Vọng Nepal Nguy Cơ Mai Một Giữa Lòng Đa Dạng Ngôn Ngữ New York

Thành phố New York tiếp tục khẳng định vị thế là trung tâm ngôn ngữ đa dạng nhất thế giới, nơi hội tụ hơn 700 loại hình ngôn ngữ khác nhau trong cộng đồng cư dân. Trong bức tranh ngôn ngữ phong phú này, Seke, một thổ ngữ có nguồn gốc từ vùng phía Bắc Nepal, đang được ghi nhận là một trong những tiếng nói có nguy cơ mai một cao nhất. Ngôn ngữ Seke hiện chỉ còn khoảng 700 người sử dụng trên toàn thế giới.

Cộng đồng người nói Seke tại New York được ước tính chỉ khoảng 100 cá nhân, tập trung chủ yếu tại khu vực Brooklyn. Một sự tập trung đáng chú ý là xấp xỉ 50 người nói, tức gần một nửa số lượng tại thành phố, lại cùng nhau sinh sống trong một tòa nhà duy nhất tại khu phố Flatbush. Sự tập trung bất thường này đã thu hút sự quan tâm đặc biệt của các nhà ngôn ngữ học và các tổ chức bảo tồn. Vùng đất nguyên thủy của Seke là khu vực năm ngôi làng thuộc Thượng Mustang, Nepal, nơi các phương ngữ có sự khác biệt đáng kể và có thể không hoàn toàn thông hiểu lẫn nhau.

Tổ chức Liên minh Ngôn ngữ Đang bị Đe dọa (Endangered Language Alliance - ELA), thành lập năm 2010, đang dốc sức cho sứ mệnh ghi chép và bảo tồn các ngôn ngữ bản địa và thiểu số tại New York và xa hơn nữa. ELA đã thiết lập quan hệ hợp tác với những người bản xứ của hơn 100 ngôn ngữ, bao gồm cả Seke, nhằm nuôi dưỡng sự phong phú về ngôn ngữ và văn hóa. Trong năm 2025, ELA vẫn tích cực thực hiện công việc lập bản đồ ngôn ngữ của thành phố, xác định được hơn 700 biến thể ngôn ngữ trải rộng trên hơn 1.200 địa điểm quan trọng.

Những dự án này không chỉ dừng lại ở việc tạo ra các bản đồ tương tác và in ấn nhằm tôn vinh sự đa dạng ngôn ngữ của New York mà còn mở rộng sang các chương trình giáo dục. ELA tổ chức các buổi hội thảo và tọa đàm nhằm nâng cao nhận thức về các ngôn ngữ đang đứng trước nguy cơ biến mất, đồng thời cung cấp kiến thức về kỹ thuật ghi chép và phục hồi ngôn ngữ. Bản thân từ 'Seke' trong tiếng Nepal có nghĩa là 'ngôn ngữ vàng', và vùng Mustang quê hương của nó mang ý nghĩa là 'vùng đồng bằng của khát vọng' trong ngôn ngữ Tây Tạng.

Việc bảo tồn những ngôn ngữ như Seke mang ý nghĩa vô cùng trọng đại, không chỉ là duy trì sự đa dạng văn hóa mà còn là gìn giữ kho tàng tri thức và truyền thống mà chúng chứa đựng. Sự suy giảm của Seke gắn liền với xu hướng di cư tìm kiếm cơ hội việc làm và giáo dục, nơi tiếng Nepali và tiếng Anh chiếm ưu thế, khiến thế hệ trẻ ít có động lực học ngôn ngữ mẹ đẻ. Trong bối cảnh toàn cầu, khoảng 96% trong số 6.700 ngôn ngữ trên thế giới chỉ được 3% dân số sử dụng, và có tới 3.000 ngôn ngữ bản địa có nguy cơ biến mất trước cuối thế kỷ này nếu không có biện pháp can thiệp. Nỗ lực của ELA và các tổ chức khác trong năm 2025 là nền tảng cốt lõi để đảm bảo những di sản ngôn ngữ này không bị xóa sổ. Việc ghi chép lại những tiếng nói này, như việc ELA đang hợp tác sản xuất từ điển Seke với một trong những người lớn tuổi trong cộng đồng, là hành động kiến tạo sự tiếp nối cho những dòng chảy tri thức độc đáo.