Năm 1605, Matteo Ricci đã xuất bản tác phẩm đột phá có tên 'Xizi Qiji' (Phép lạ của những lời phương Tây). Cuốn sách này là một bước tiến cách mạng trong giao tiếp đa văn hóa, được viết bằng tiếng Hán cổ điển và có kèm theo chú thích bằng chữ La-tinh. Mục đích của 'Xizi Qiji' là giúp những người phương Tây đang sinh sống tại Trung Quốc thời nhà Minh có thể phát âm tiếng Trung một cách chính xác, điều chưa từng có tiền lệ trước đó.
Cấu trúc của 'Xizi Qiji' bao gồm năm phần. Ba phần đầu tiên chuyển thể các câu chuyện trong Kinh Thánh thành văn xuôi Hán cổ, đồng thời khéo léo lồng ghép các nguyên tắc đạo đức Khổng giáo. Hai phần còn lại ghi lại các cuộc đối thoại giữa Ricci và bậc thầy thư pháp Trung Quốc, Trình Giáp Toại (Cheng Jiasui), tập trung vào các cuộc thảo luận thần học và tầm quan trọng của ngôn ngữ viết.
Một bản dịch tiếng Anh gần đây của một phần 'Xizi Qiji' đã giúp tác phẩm lịch sử này tiếp cận được với độc giả đương đại. Bản dịch này giữ nguyên phong cách văn xuôi Hán cổ của nguyên tác và bao gồm các chú thích La-tinh của Ricci, qua đó nhấn mạnh những đóng góp về văn học và ngôn ngữ trong công trình của ông. 'Xizi Qiji' là minh chứng cho những nỗ lực ban đầu trong đối thoại văn hóa, kết nối triết học Đông và Tây.
Bằng cách điều chỉnh các tường thuật Cơ Đốc giáo để cộng hưởng với các giá trị Khổng giáo, Ricci đã thúc đẩy sự hiểu biết và chấp nhận rộng rãi hơn các khái niệm phương Tây tại Trung Quốc. Sự hợp tác của ông với các học giả Trung Quốc, tiêu biểu là Từ Quang Khải (Xu Guangqi), trong việc dịch bộ 'Cơ sở' của Euclid sang tiếng Trung càng làm nổi bật vai trò quan trọng của ông trong giao lưu văn hóa Trung-Tây. Matteo Ricci và 'Xizi Qiji' vẫn là biểu tượng cho khả năng của ngôn ngữ trong việc vượt qua các rào cản văn hóa.
Các phương pháp tiên phong của Ricci trong dịch thuật và thích ứng văn hóa tiếp tục truyền cảm hứng cho các học giả và độc giả quan tâm đến lịch sử phong phú của các tương tác văn hóa xuyên biên giới. Sự nghiệp của Ricci tại Trung Quốc, kéo dài gần ba thập kỷ, đã đặt nền móng cho các cuộc trao đổi trí tuệ, khoa học và tôn giáo giữa phương Đông và phương Tây, một di sản vẫn còn vang vọng cho đến ngày nay. Các tác phẩm của ông, bao gồm cả 'Xizi Qiji', không chỉ giới thiệu tri thức phương Tây đến Trung Quốc mà còn đưa triết học Khổng giáo đến châu Âu, khơi dậy sự quan tâm của các nhà tư tưởng Khai sáng như Voltaire và Leibniz đối với sự tương đồng và khác biệt giữa các nền văn hóa.
Việc Ricci học tiếng Trung và am hiểu văn hóa địa phương là chìa khóa để ông có thể thâm nhập vào nội địa Trung Quốc, vốn thường đóng kín với người nước ngoài. Ông đã kết bạn với nhiều học giả Trung Quốc, trong đó có Từ Quang Khải, người đã cùng ông dịch bộ 'Cơ sở' của Euclid sang tiếng Trung, một cầu nối khoa học quan trọng giữa hai nền văn minh.