Gabon Ra Mắt Từ Điển Song Ngữ Gisir Đầu Tiên Sau Ba Thập Kỷ Nghiên Cứu

Cộng hòa Gabon đã thực hiện một bước tiến mang tính lịch sử nhằm bảo tồn và phát huy di sản ngôn ngữ quốc gia, đó là việc công bố cuốn từ điển song ngữ đầu tiên giữa tiếng Pháp và tiếng Gisir. Công trình học thuật đồ sộ này là thành quả của ba mươi năm nghiên cứu chuyên sâu và tỉ mỉ, chính thức được giới thiệu vào ngày 31 tháng 10 năm 2025 tại Bảo tàng Quốc gia Libreville. Mục tiêu cốt lõi của việc xuất bản từ điển này không chỉ dừng lại ở việc lưu trữ mà còn là một nỗ lực khẩn cấp nhằm hồi sinh tiếng Gisir, một ngôn ngữ đang phải đối mặt với nguy cơ tuyệt chủng cao. Qua đó, chính phủ và các nhà nghiên cứu mong muốn khuyến khích việc sử dụng thường xuyên và tích cực ngôn ngữ này trong đời sống hàng ngày của các cộng đồng người Gabon, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Dự án quan trọng này được dẫn dắt bởi nhà ngôn ngữ học và học giả uy tín Théodore Kwaou-Messanonguè. Cuốn từ điển được thiết kế như một công cụ nền tảng để truyền tải tri thức văn hóa, vượt xa chức năng của một bộ sưu tập từ vựng đơn thuần. Về mặt nội dung, nó chứa khoảng 18.000 từ vựng (lexemes) được chọn lọc kỹ lưỡng, cùng với các quy tắc ngữ pháp chuẩn hóa và một bảng chữ cái thống nhất. Việc thiết lập một bảng chữ cái chuẩn là yếu tố cực kỳ quan trọng cho mục đích giáo dục và nghiên cứu. Sự chú trọng đặc biệt đã được dành cho ngữ âm học, nhằm mô tả chính xác các âm thanh và ký hiệu đặc trưng của tiếng Gisir, vốn là những yếu tố không thể tìm thấy hoặc thể hiện được trên các bàn phím kỹ thuật số tiêu chuẩn hiện nay. Gabon là một quốc gia có sự đa dạng ngôn ngữ đáng kinh ngạc, với ước tính khoảng 40 ngôn ngữ Bantu khác nhau đang được sử dụng. Dự án này nhấn mạnh cam kết của đất nước trong việc củng cố bản sắc dân tộc thông qua sự tôn trọng đa dạng ngôn ngữ truyền miệng.

Tiếng Gisir không chỉ là phương tiện giao tiếp của người dân tộc Gisir, mà tên gọi này còn gắn liền với lãnh thổ và vùng đất của họ, minh chứng cho mối quan hệ mật thiết giữa ngôn từ, con người và không gian sinh sống. Cuốn từ điển hiện được bán với mức giá 25.000 franc CFA tại Nhà xuất bản Éditions Ntsame và hướng tới phục vụ nhiều đối tượng độc giả khác nhau, bao gồm các nhà nghiên cứu khoa học, giáo viên, các gia đình muốn truyền dạy ngôn ngữ, và toàn bộ cộng đồng địa phương. Để đảm bảo ngôn ngữ này tiếp cận được thế hệ trẻ và môi trường hiện đại, một ứng dụng di động tương tác đang được phát triển song song. Ứng dụng này hứa hẹn sẽ làm giàu thêm nguồn tài liệu cho người học bằng cách cung cấp các đoạn âm thanh, bộ sưu tập tục ngữ, và các văn bản gốc, qua đó tích hợp hiệu quả tiếng Gisir vào kỷ nguyên kỹ thuật số.

Sự kiện ra mắt đã có sự hiện diện của đại diện cấp cao từ Tổng cục Bảo tàng Quốc gia và Nhà xuất bản Éditions Ntsame, điều này khẳng định sự ủng hộ mạnh mẽ từ phía nhà nước đối với công cuộc bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể này. Tổ chức phi chính phủ (NGO) Dibundu Di Mutsonzigu, một đối tác quan trọng trong quá trình thực hiện dự án, đã công bố các kế hoạch cụ thể. Họ dự định tổ chức nhiều hội nghị chuyên đề và khởi động các chương trình cộng đồng nhằm thúc đẩy việc truyền đạt ngôn ngữ giữa các thế hệ. Hơn thế nữa, chiến lược bảo vệ sự giàu có về ngôn ngữ của Gabon sẽ được mở rộng mạnh mẽ. Các công trình từ điển tương tự cho các ngôn ngữ bản địa quan trọng khác, bao gồm Fang, Omyèn, và Nzebi, đã được đưa vào lịch trình phát triển trong tương lai gần, nhằm củng cố nỗ lực bảo vệ toàn diện kho tàng ngôn ngữ của quốc gia châu Phi này.