Avrupalı Uzay Ajansı'nın (ESA) Gaia teleskobundan elde edilen verilerle, gökbilimciler Samanyolu galaksimizin merkezinden yayılan ve Güneş'ten on binlerce ışık yılı ötedeki yıldızların hareketlerini etkileyen devasa bir dalga yapısı keşfettiler. Bu yapı, galaktik merkezden yayılarak yıldızların hareketlerinde dalgalanmalar yaratan ve "büyük dalga" olarak adlandırılıyor.
Bu heyecan verici keşfin öncülüğünü, İtalya'daki Ulusal Astrofizik Enstitüsü'nde (INAF) görevli astronom Eloisa Poggio yönetti. Poggio, dalganın üç boyutlu görselleştirmesinin ve yıldız hareketlerindeki dalga benzeri davranışının büyüleyici olduğunu belirtti. Gökbilimciler, bu galaktik yapıyı bir stadyumdaki dalga hareketine benzeterek, zamanın akışında donmuş bir an gibi görselleştirmeyi kolaylaştırdılar. Bilim insanları, genç açık yıldızların ve Seferidlerin detaylı konum ve hareketlerini inceleyerek bu şaşırtıcı dalgayı takip etmeyi başardılar. Bu yıldızların değişken parlaklıkları, Gaia tarafından takip edilmelerini kolaylaştıran sabit ve öngörülebilir ritimlere sahip.
Araştırmacılar, galaktik diskteki gazın da bu geniş dalgalanmaya katıldığını, zira genç yıldızların ve Seferidlerin bu dalga ile birlikte hareket ettiğini düşünüyorlar. Bu dalga, galaksi merkezinden 32.600 ila 65.200 ışık yılı uzaklığa kadar uzanmakta olup, galaksinin 100.000 ışık yılı çapının önemli bir bölümünü kapsamaktadır. Bu galaktik dalgalanmaların kesin kökeni henüz bilinmiyor. Bilim insanları, bir cüce galaksi ile yaşanan çarpışmanın sorumlu olabileceğini speküle ediyorlar. Ancak Poggio, bu hipotezi doğrulamak için daha fazla araştırmanın gerekliliğini vurguluyor.
Bu "büyük dalga"nın, Güneş'e 500 ışık yılı uzaklıkta bulunan daha küçük bir dalga olan Radcliffe dalgası ile bir bağlantısı olabileceği düşünülüyor. Ancak Poggio, Radcliffe dalgasının mevcut çalışma kapsamındaki dalgaya kıyasla çok daha küçük ve galaksinin diskinde farklı bir bölgede yer aldığını açıklıyor. Gaia'nın dördüncü veri sürümünün, Seferidler gibi değişken yıldızların konum ve hareketleri hakkında daha da iyi veriler sunması bekleniyor, bu da bilim insanlarının bu galaktik özellikler hakkındaki anlayışlarını ilerletecektir. Aralık 2026'da beklenen gelecekteki Gaia veri sürümleri, bu bilgiyi daha da ilerletmek için daha ayrıntılı bilgiler sağlamayı vaat ediyor. Gaia teleskobunun hassas ölçümleri, galaksinin sadece yapısını değil, aynı zamanda dinamiklerini ve evrimine dair ipuçlarını da ortaya koyuyor. Bu keşif, gökbilimcilerin Samanyolu'nu anlama yolculuğunda önemli bir adım olarak öne çıkıyor ve gelecekteki araştırmalar için heyecan verici kapılar aralıyor.