Geliştirilmiş ayrışma (GA), atmosferdeki karbondioksiti (CO2) hızla emen ezilmiş kayaçların kullanıldığı yenilikçi bir teknolojidir. Bu yöntem, iklim değişikliğiyle mücadelede önemli bir potansiyel sunmaktadır. Şubat 2025'te yapılan bir çalışma, ABD tarımında GA'nın uygulanmasının 2050 yılına kadar yılda 160 ila 300 milyon metrik ton CO2'yi atmosferden temizleyebileceğini öngörmüştür. Bu, ülkenin net sıfır emisyon hedeflerine ulaşmasına önemli ölçüde katkıda bulunabilir.
GA, doğal ayrışma süreçlerini hızlandırarak atmosferdeki karbondioksiti ortadan kaldırır ve bunu kalıcı olarak katı karbonat minerallerinde veya okyanusların alkalinitesini artırarak depolar. Bu ikinci yöntem aynı zamanda okyanus asitlenmesini de yavaşlatır. Başlangıçta olivin minerali düşünülmüş olsa da, toksisite endişeleri bazaltın tercih edilmesine yol açmıştır. Bazalt, olivine göre daha yavaş ayrışsa da, toprak ve su sağlığı için daha güvenli bir alternatif sunmaktadır.
Hindistan'daki çay verimlerinde bazalt uygulamasıyla %20'ye varan artışlar gözlemlenmiştir. Bu durum, bazaltın sadece karbon tutma potansiyeliyle değil, aynı zamanda tarımsal verimliliği artırma kabiliyetiyle de öne çıktığını göstermektedir. GA'nın uygulanması, tarım arazilerine ince öğütülmüş kayaçların serpilmesini içerir. Bu işlem, kayaçların yüzey alanını artırarak su ve hava ile kimyasal reaksiyonlarını hızlandırır.
Bu reaksiyonlar sonucunda oluşan bikarbonat iyonları, nehirlere ve nihayetinde okyanuslara taşınarak karbonun uzun süreler boyunca depolanmasını sağlar. Bazalt gibi kayaçlar, toprak pH'ını dengeleyerek ve bitkiler için gerekli olan magnezyum, kalsiyum ve potasyum gibi besin maddelerini salarak toprak sağlığını da iyileştirir. Bu faydalar, çiftçiler için hem çevresel bir çözüm sunmakta hem de tarımsal üretkenliği artırmaktadır.
GA'nın potansiyeli büyük olsa da, kayaçların çıkarılması, öğütülmesi ve taşınması gibi süreçlerin enerji talepleri ve çevresel etkileri de dikkate alınmalıdır. Ayrıca, kullanılan kayaçların ağır metal içermediğinden emin olmak ve uzun vadeli toprak ve su üzerindeki etkilerini anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. Ancak, bu teknolojinin iklim değişikliğiyle mücadeledeki rolü ve tarımsal faydaları, onu umut verici bir çözüm haline getirmektedir.