DNA Analiziyle Netleşen Gerçek: Napolyon'un Ordusunu Yıkan Gizli Patojenler

Napolyon Bonapart'ın 1812'deki Rusya Seferi'nin ardından yaşanan en yıkıcı askeri geri çekilmelerden birinin ardındaki sır perdesi, modern bilimsel yöntemlerle aralanıyor. O dönemde askerlerin büyük bir kısmının kaybına yol açtığı düşünülen soğuk, açlık ve daha önce teşhis edilen tifüs gibi etkenlerin ötesinde, yeni bir DNA analizi, ordunun çöküşünde birden fazla mikrobiyal ajanın rol oynadığını ortaya koydu. Bu bulgular, olaya sadece stratejik bir yenilgi olarak değil, aynı zamanda insan organizmasının dış koşullara karşı kırılganlığını gösteren bir katalizör olarak bakma fırsatı sunuyor.

Nicolas Rascovan liderliğindeki Institut Pasteur araştırmacıları, Litvanya'nın Vilnius kentinde, Fransız ordusunun geri çekilme güzergahı üzerinde bulunan bir toplu mezarlığa odaklandı. Bu mezarlıkta yatan ve 1812 kışında hayatını kaybeden 13 askerin dişlerinden alınan antik DNA örnekleri incelendi. İleri düzey metagenomik analizler sonucunda, daha önce şüphelenilen tifüs etkeni olan Rickettsia prowazekii'nin izlerine rastlanmazken, iki önemli bakterinin varlığı kesin olarak tespit edildi: Paratifo ateşine neden olan Salmonella enterica ve vücut bitleri aracılığıyla bulaşan, tekrarlayan ateşe yol açan Borrelia recurrentis.

Bu keşif, o dönemde hekimlerin ateş, baş ağrısı ve döküntü gibi belirtilerle tifüs teşhisi koyduğu gerçeğiyle çelişiyor. Yeni veriler, ordunun yaşadığı felaketin çok daha karmaşık bir biyolojik tabloya sahip olduğunu gösteriyor. Salmonella enterica'nın neden olduğu paratifo, ağır bir bağırsak enfeksiyonu olarak askerleri hızla bitkin düşürürken; Borrelia recurrentis'in neden olduğu tekrarlayan ateş, iyileşme umudunu sürekli baltalayan nükseden yüksek ateş krizleri yaratıyordu. Bu patojenler, zaten Rusya'nın sert kış koşulları, erzak sıkıntısı ve yorgunlukla mücadele eden, bağışıklığı çökmüş birlikler için ölümcül bir kombinasyon oluşturdu.

600 bin kişilik Grande Armée'nin yarısına yakınının, yani en az 300 bin askerin, geri çekilme sırasında bu hastalıklar, açlık ve soğuk nedeniyle yok olduğu tahmin ediliyor. Bu kayıplar, askeri bir felaketin sadece taktiksel bir hatadan ibaret olmadığını, aynı zamanda görünmez düşmanların da savaşın seyrini nasıl kökten değiştirebileceğini gözler önüne seriyor. Bu önemli bulgular, 24 Ekim 2025 tarihinde Current Biology dergisinde yayımlanarak tarihin bu karanlık sayfasına ışık tuttu ve her zorluğun altında yatan çok katmanlı dinamikleri anlamanın önemini vurguladı.