Colorado Üniversitesi Boulder'da Arapaho Dilini Canlandırma Çabaları Devam Ediyor

Büyük Ovalar'ın kadim dili olan Arapaho, anadili konuşanlarının sayısındaki azalma ve tarihsel zorluklar nedeniyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Bu kadim dilin korunması, yalnızca kelimeleri değil, aynı zamanda bir halkın derin bilgisini ve yaşam biçimini de muhafaza etme amacını taşımaktadır. Colorado Üniversitesi Boulder'da (CU Boulder) Yerli Amerikalı ve Yerli Çalışmaları Merkezi'nin (CNAIS) direktörü olan Profesör Andrew Cowell, 2003 yılından bu yana bu dilin kayıt altına alınması ve yeniden canlandırılması yönündeki çalışmaları yönetmektedir.

Profesör Cowell'ın bu alandaki tutkusu, Boulder'ın anadilinin Arapaho olmasından kaynaklanmaktadır ve bu ilgi, kariyerini tamamen yerli dillerine odaklamak üzere bölüm değiştirmesine yol açmıştır. Arapaho Dil Projesi, Ulusal Bilim Vakfı (NSF) ve Ulusal Beşeri Bilimler Bağışı'ndan (NEH) aldığı destekle, dilin canlandırılması ve eğitimi için kapsamlı bir sözlük veritabanı oluşturmayı hedeflemektedir. Bu dijital araçlar, dilin yaşamasını sağlamada modern teknolojinin gücünü kullanmaktadır.

Proje kapsamında, 20.000'den fazla girişe sahip çevrimiçi bir sözlük veritabanı ve 100.000'den fazla Arapaho cümlesini içeren bir metin veritabanı oluşturulmuştur. Bu veriler, yaklaşık 100 anadili konuşanından elde edilen doğal konuşma ve hikayeleri içermektedir. Elde edilen bu veriler sayesinde, dilin en sık kullanılan isim ve fiillerinin frekans listeleri çıkarılmış ve yeni başlayanlar için daha odaklı bir öğrenme materyali olan küçük bir öğrenci sözlüğü üretilmiştir.

CU Boulder'ın Right Relationship Boulder kuruluşu, 2024 ve 2025 yıllarında Hinónoʼoéí Dil ve Kültür Kampı için fon sağlamıştır. Bu kamp, gençlere ücretsiz dil dersleri ve kültürel etkinlikler sunarak, dilin nesilden nesile aktarılmasında kritik bir köprü görevi görmektedir. Bu tür programlar, dilin sadece yazılı kayıtlarda kalmamasını, yaşayan bir iletişim aracı olarak kalmasını sağlamaktadır.

Wyoming Üniversitesi'ndeki Amerikan Mirası Merkezi de bu çabalara destek vermektedir. Merkez, Zdeněk Salzmann'ın Arapaho Kızılderili araştırma makaleleri gibi kaynakları koruyarak, dilin yeniden keşfedilmesi ve öğretilmesi için değerli araçlar sunmaktadır. Bu arşiv materyalleri, on yıllardır süren kayıtlardan elde edilen ve Arapaho dilinde yazılmış, İngilizceye çevrilmiş ve dilbilimsel analizlerle zenginleştirilmiş metinleri içermektedir. Bu kaynakların dijitalleştirilmesi, kabile topluluklarının materyallere erişimini kolaylaştırmıştır.

Dilin korunmasının önemi, kültürel bilgiyi taşıma biçiminde de görülmektedir. Örneğin, Arapaho dilinde “kutsal” anlamına gelen beteen ve “birinin bedeni” anlamına gelen beteneyooo kelimeleri arasındaki dilsel benzerlik, bedenin kutsal olduğu ve korunması gerektiği dersini kodlamaktadır. Bu tür kültürel derinliğin çeviride kaybolmaması, dilin korunmasının temel gerekçelerinden biridir.