Gliniasta figurka sprzed 12 000 lat z Izraela: Nowe spojrzenie na sztukę wczesnego Lewantu

Środowisko archeologiczne wschodniej części basenu Morza Śródziemnego otrzymało potężny impuls dzięki przełomowemu odkryciu dokonanemu przez izraelskich specjalistów na północy kraju. Zespół badawczy, któremu przewodzili Laurent Davin i Leore Grosman, natrafił na glinianą figurkę, której wiek szacuje się na imponujące 12 000 lat. Ten niezwykły artefakt jest datowany na okres przedneolityczny, a ściślej mówiąc, na wczesny epipaleolit, będąc kluczowym świadectwem kultury natufijskiej.

Odkrycie to, jak poinformowali przedstawiciele Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie, zostało szczegółowo opisane na łamach prestiżowego czasopisma „Proceedings of the National Academy of Sciences” (PNAS). Davin relacjonował, że gdy tylko zobaczył przedmiot, natychmiast rozpoznał w nim „ludzką postać, a następnie ptaka leżącego na plecach”. Figurka ta, przedstawiająca scenę interakcji między kobietą a ptakiem, prawdopodobnie gęsią, stanowi rzadki i cenny dowód na istnienie złożonego, symbolicznego światopoglądu wśród wczesnych społeczności łowiecko-zbierackich.

Archeolodzy sugerują, że przedstawione połączenie nie musi mieć charakteru dosłownego, lecz raczej mitologiczny, odzwierciedlając głębokie wierzenia animistyczne. Grosman wyjaśnia, że badacze interpretują tę scenę jako „wyobrażone połączenie między duchem zwierzęcia a człowiekiem — temat powszechny w społeczeństwach animistycznych”. Interpretacja ta podkreśla, że figurka mogła służyć jako materializacja duchowych przekonań Natufijczyków dotyczących relacji między światem ludzkim a zwierzęcym.

Mimo swojego ogromnego znaczenia, sam przedmiot jest miniaturowy – jego wysokość wynosi zaledwie 3,7 cm. Figurka została wykonana z lokalnej gliny i poddana obróbce termicznej w temperaturze około 400°C. Ten fakt jest istotnym dowodem na wczesne zastosowanie pirotechnologii. Analiza mikroskopowa ujawniła również ślady czerwonego pigmentu, czyli ochry, co sugeruje, że figurka była pierwotnie barwiona. Co więcej, na powierzchni artefaktu zachował się odcisk palca, który, jak przypuszczają badacze, najprawdopodobniej należał do młodej dorosłej osoby lub kobiety-rzemieślniczki.

Wartość archeologiczna tego znaleziska jest niekwestionowana. Jest to jeden z najstarszych znanych przykładów sztuki figuratywnej, który w tak wyraźny sposób ukazuje interakcję między człowiekiem a zwierzęciem. Co więcej, figurka ta została uznana za najwcześniejszy naturalistyczny wizerunek kobiety, jaki kiedykolwiek odkryto na obszarze Azji Południowo-Zachodniej. Znaleziona została wewnątrz półkolistej struktury, która była związana z pochówkami i obrzędami. To umiejscowienie jednoznacznie podkreśla jej kluczową, symboliczną rolę w życiu duchowym natufijskiej wspólnoty, zmuszając naukowców do ponownej oceny złożoności wczesnej sztuki w regionie Lewantu.