Aguada Fénix: Kosmogram Majów sprzed 3000 lat, wzniesiony bez udziału władców

Na południowym wschodzie Meksyku, w stanie Tabasco, archeolodzy dokonali odkrycia, które gruntownie zmienia dotychczasowe pojmowanie początków cywilizacji Majów. W miejscu znanym jako Aguada Fénix badacze natrafili na monumentalny kompleks, którego wiek szacuje się na blisko trzy tysiące lat. Nowe ustalenia wskazują, że nie jest to jedynie plac ceremonialny, lecz struktura zaprojektowana jako symboliczna mapa wszechświata.

Zespół kierowany przez profesora Takēshiego Inomatę z Uniwersytetu Arizony ustalił, że Aguada Fénix ma kształt gigantycznego krzyża – swoistego kosmogramu, w którym starożytni Majowie odzwierciedlili swoje rozumienie porządku świata. Skala tego założenia jest imponująca.

Obiekt rozciąga się na długości około dziewięciu kilometrów i szerokości siedmiu i pół kilometra. Według ekspertów, jest to najstarszy i zarazem największy monumentalny zabytek w całej historii kultury Majów.

Szczególną uwagę naukowców przykuł fakt, że na terenie kompleksu całkowicie brakuje śladów świadczących o istnieniu scentralizowanej władzy czy hierarchii społecznej. Nie odnaleziono tu ani pałaców, ani rezydencji arystokracji, ani posągów władców, które są charakterystyczne dla późniejszych ośrodków, takich jak Tikal.

Sugestywnie wskazuje to, że budowa była przedsięwzięciem zbiorowym, realizowanym bez przymusu. Ludzie jednoczyli się do pracy nie siłą, lecz poprzez wspólne uczestnictwo w ceremoniach i uroczystościach. Archeolodzy obliczyli, że wzniesienie głównego płaskowyżu wymagało nakładu pracy przekraczającego dziesięć milionów roboczodni.

Mimo tak ogromnego wysiłku, nie ma dowodów na wykorzystanie pracy niewolniczej ani istnienie organizacji wojskowej. Wygląda na to, że ludzie pracowali, kierując się poczuciem przynależności do wspólnego, świętego zamysłu.

Aby zbadać strukturę ukrytą pod gęstą roślinnością, badacze zastosowali technologię skanowania laserowego LIDAR. Ujawnili oni przecinające się osie i platformy, a w centralnym punkcie kompleksu zidentyfikowano dwie krzyżujące się jamy, w których dokonano niezwykłych odkryć rytualnych.

Wewnątrz jam archeolodzy natrafili na pigmenty w trzech kolorach, ułożone ściśle według stron świata: niebieskie na północy, zielone na wschodzie oraz żółte na południu. To znalezisko stanowi najwcześniejszy przykład symboliki kolorystycznej powiązanej z kierunkami geograficznymi w Mezoameryce.

Obok pigmentów znajdowały się artefakty wykonane z nefrytu i zielonego kamienia – figurki przedstawiające krokodyla, ptaka oraz kobietę w trakcie porodu, a także muszle morskie. Wszystkie te przedmioty zostały ułożone w kształt krzyża, co zdaniem uczonych symbolizowało harmonię między żywiołami: wodą, ziemią i niebem.

Część kompleksu, w tym system kanałów i grobli, pozostała niezakończona. Prawdopodobnie budowniczowie napotkali ograniczenia zasobów lub zmiany w warunkach naturalnych. Mimo to, Aguada Fénix funkcjonowała jako kluczowe centrum rytualne i społeczne przez kilka stuleci – mniej więcej od 1050 do 700 roku przed naszą erą.

Układ przestrzenny konstrukcji, jak sądzą badacze, odzwierciedlał nie tylko przestrzeń, ale i czas. Oś wschód-zachód jest zorientowana na wschód słońca, co ma związek z 260-dniowym kalendarzem rytualnym, który później stał się podstawą systemów kalendarzowych Majów i Azteków. W ten sposób Aguada Fénix łączyła ideę kosmicznego porządku z cyklicznością upływu czasu.

Chociaż niektórzy specjaliści zalecają ostrożność w używaniu terminu „kosmogram”, dopóki jego definicja nie zostanie precyzyjnie dopracowana, większość archeologów uznaje ogromne znaczenie tego odkrycia. Pokazuje ono, że nawet bez królów i piramid, starożytne społeczności potrafiły zjednoczyć się wokół wielkiej idei i stworzyć monumentalne budowle.

„Jesteśmy przyzwyczajeni do myślenia, że wielkie przedsięwzięcia wymagają władców i hierarchii,” stwierdza Takēshi Inomata. „Jednak dowody z przeszłości pokazują, że ludzkość jest zdolna do ogromnych osiągnięć, gdy napędza ją wspólna inspiracja i cel.”