Trybunał Norymberski: Wystawa na UFMG upamiętnia narodziny tłumaczenia symultanicznego

W Federalnym Uniwersytecie Minas Gerais (UFMG) zainaugurowano wyjątkową ekspozycję zatytułowaną „1 Sąd, 4 Języki – Pionierzy Tłumaczenia Symultanicznego w Norymberdze”. Uroczyste otwarcie tej wystawy miało miejsce 10 listopada 2025 roku o godzinie 19:00 w gmachu Wydziału Prawa. Celem przedsięwzięcia jest uwypuklenie, w jaki sposób przełomowe wydarzenia historyczne mogą prowadzić do fundamentalnych zmian w dziedzinie komunikacji międzykulturowej.

Sam Proces Norymberski, który toczył się w latach 1945–1946, stanowił kamień węgielny nie tylko dla współczesnego międzynarodowego prawa karnego, ale również stał się punktem wyjścia dla rozwoju profesjonalnego tłumaczenia symultanicznego. W tamtym okresie ludzkość z pełną świadomością dostrzegła pilną potrzebę natychmiastowej i precyzyjnej wymiany informacji pomiędzy różnymi kulturami i językami. Wcześniej komunikacja międzynarodowa często opierała się na języku francuskim lub na tłumaczeniu konsekutywnym, co znacząco spowalniało przebieg procedur i wydarzeń.

Elke Limberger-Katsumi, niemiecka tłumaczka i kuratorka wystawy, podkreśliła, że wszelkie wcześniejsze próby tłumaczenia symultanicznego miały charakter amatorski i nie przynosiły oczekiwanych rezultatów. Kluczową rolę w zaprojektowaniu i wdrożeniu nowatorskiego systemu odegrał Léon Dostert (1904–1971), badacz francusko-amerykański, który kierował wówczas działem tłumaczeń. Dostert wprowadził fundamentalną zasadę: każdy tłumacz miał pracować wyłącznie z języka obcego na swój język ojczysty. Wymagało to nie tylko wysokich kwalifikacji, ale także utrzymania przez mówców i tłumaczy miarowego tempa mowy. Takie podejście, mimo napotykanych trudności, gwarantowało wiarygodne przekazywanie sensu.

Warunki, w jakich pracowali lingwiści, były niezwykle wymagające. Tłumacze musieli mierzyć się z poważnymi problemami technicznymi: po sali sądowej ciągnęły się nieporęczne kable, a sami specjaliści byli stłoczeni w ciasnych kabinach, wyposażonych w niewygodny sprzęt. Mikrofony były duże i musiały być ręcznie przekazywane pomiędzy trzema specjalistami, którzy pracowali na zmianę, każda po 1,5 godziny, w jednej kabinie. Badacze oszacowali, że w trakcie całego 216-dniowego procesu, tłumacze symultaniczni spędzili w tych trudnych warunkach około półtora tysiąca godzin.

Wyzwania lingwistyczne również były znaczące. Język niemiecki, ukształtowany i przekształcony przez reżim nazistowski (1933–1945), zawierał specyficzną terminologię, dotyczącą na przykład komór gazowych czy obozów koncentracyjnych, która była zupełnie nowa dla tłumaczy. Ekspozycja ukazuje wyjątkową kompetencję tych lingwistów, którzy wyrośli ponad rolę technicznych pośredników, stając się architektami nowego globalnego dialogu. Ich praca umożliwiła przyspieszenie postępowania i dokładne udokumentowanie kluczowych decyzji, które stały się lekcją dla przyszłych pokoleń. Wystawa przypomina również, że sam Proces Norymberski rozpoczął się 20 listopada 1945 roku i miał charakter jawny, co przyczyniło się do rozkwitu zawodu tłumacza symultanicznego jako nieodłącznej części międzynarodowego wymiaru sprawiedliwości.