Rada Języka Polskiego Ujednolica Pisownię: Kluczowe Zmiany Ortograficzne Wchodzą w Życie 1 Stycznia 2026

Rada Języka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk, instytucja uprawniona do stanowienia zasad ortografii na mocy Ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim, ogłosiła modyfikacje w konwencjonalnych regułach pisowni. Zmiany te, zakomunikowane 10 maja 2024 roku, formalnie wejdą w życie 1 stycznia 2026 roku. Inicjatywa ma na celu uproszczenie i ujednolicenie zapisu, eliminując przepisy uznawane za problematyczne lub nieintuicyjne dla użytkowników języka. Wprowadzenie tych zmian, postulowanych od lat, ma przyczynić się do redukcji błędów językowych, umożliwiając piszącym skupienie się na innych aspektach poprawności tekstu.

Jedną z najbardziej znaczących korekt jest ujednolicenie kapitalizacji nazw mieszkańców jednostek terytorialnych, czyli demonimów. Od 2026 roku dysproporcja, w której nazwy mieszkańców miast i wsi pisano małą literą (np. warszawianin), a mieszkańców kontynentów wielką (np. Europejczyk), zostanie zniesiona. Wszystkie te nazwy, w tym „Warszawianin”, „Ochocianka” czy „Mokotowianin”, będą rozpoczynać się wielką literą, co ma odzwierciedlać szacunek dla tożsamości lokalnej i ujednolicić system zapisu. Jednocześnie dopuszczalny będzie alternatywny zapis małą lub wielką literą w przypadku nieoficjalnych nazw etnicznych, takich jak „kitajec” lub „Kitajec”.

Kolejna istotna modyfikacja dotyczy pisowni nazw firm, marek wyrobów przemysłowych oraz pojedynczych egzemplarzy tych produktów. Zgodnie z nowymi wytycznymi, wielka litera będzie konsekwentnie stosowana zarówno w nazwie marki, jak i w odniesieniu do konkretnego przedmiotu, co oznacza, że pisownia wielką literą będzie jednolita dla obu kontekstów, na przykład w przypadku „czerwonego Forda”. Ponadto, wielką literą zapisywane będą wszystkie człony w nazwach orderów, medali, odznaczeń, nagród i tytułów honorowych, na przykład „Nagroda Nobla” czy „Mistrz Mowy Polskiej”. Zmiany obejmą także pisownię wielką literą pierwszych członów nazw obiektów przestrzeni publicznej, takich jak „Kopiec Wandy” czy „Plac Zbawiciela”, przy czym wyraz „ulica” nadal będzie zapisywany małą literą.

Znaczące zmiany obejmują również zasady dotyczące partykuł warunkowych i zaimków. Cząstki takie jak „-bym”, „-byś”, „-by”, „-byśmy” oraz „-byście” będą obligatoryjnie pisane oddzielnie od spójników, co zmieni konstrukcje typu „Zastanawiam się, czy by nie pojechać w góry” na formę z wyraźnym rozdzieleniem. W opozycji do tego, negatywna partykuła „nie-” z imiesłowami odmiennymi zostanie ujednolicona i zawsze pisana łącznie, co eliminuje dotychczasowe wyjątki pozwalające na rozdzielną pisownię w kontekstach przymiotnikowych. Wprowadzono również ujednolicenie pisowni cząstek „niby-” i „quasi-” łącznie z wyrazami pospolitymi, np. „nibyartysta”, przy zachowaniu pisowni z łącznikiem przed wyrazami zapisanymi wielką literą, np. „niby-Polak”.

Centralna Komisja Egzaminacyjna (CKE) wydała zapewnienie kluczowe dla uczniów i przyszłych zdających. W okresie przejściowym, obejmującym egzaminy zewnętrzne od 2026 roku do 2030 roku – w tym egzamin ósmoklasisty, Matura oraz egzaminy eksternistyczne – akceptowane będą równolegle zarówno dotychczasowe, jak i nowe zasady ortograficzne. To pięcioletnie okno czasowe ma zapewnić czas na adaptację szkołom i uczniom, aby uniknąć zakłóceń w procesie oceniania. Dopiero od 1 stycznia 2031 roku nowa ortografia, zawarta w dokumencie „Zasady pisowni i interpunkcji polskiej”, stanie się jedynym obowiązującym standardem na tych egzaminach. Przedstawiciel CKE, Robert Zakrzewski, podkreślił, że celem jest większa przejrzystość oceniania w obliczu zmieniających się realiów językowych.