Gabon prezentuje pierwszy dwujęzyczny słownik języka gisir po trzydziestu latach prac badawczych

Gabon podjął historyczny i niezwykle istotny krok w kierunku aktywnej ochrony swojego unikalnego dziedzictwa językowego, wprowadzając do obiegu publicznego pierwszy w historii dwujęzyczny słownik, obejmujący język francuski oraz lokalny język gisir. To monumentalne przedsięwzięcie, będące zwieńczeniem trzydziestu lat intensywnych badań i skrupulatnej pracy leksykograficznej, zostało uroczyście zainaugurowane w dniu 31 października 2025 roku w prestiżowej siedzibie Muzeum Narodowego w Libreville. Głównym i strategicznym celem tego wydawnictwa jest nie tylko dokumentacja, ale przede wszystkim rewitalizacja języka gisir, który obecnie znajduje się na liście języków zagrożonych wymarciem, oraz stymulowanie jego aktywnego i codziennego wykorzystania w gabońskich społecznościach lokalnych. Jest to wyraz głębokiego zaangażowania państwa w zachowanie niematerialnego skarbu kultury.

Kierownictwo nad tym ambitnym i długofalowym projektem naukowym sprawował ceniony lingwista i badacz Théodore Kwaou-Messanongui. Opracowany materiał wykracza daleko poza ramy standardowego zbioru leksykalnego; stanowi on fundamentalne i kompleksowe narzędzie służące efektywnemu przekazywaniu wiedzy kulturowej z pokolenia na pokolenie. Słownik zawiera imponującą liczbę około 18 000 leksemów. Ponadto, co jest kluczowe dla standaryzacji i edukacji, uwzględniono w nim szczegółowe normy gramatyczne oraz ujednolicony alfabet. Szczególną i niezwykle istotną wagę przywiązano do kwestii fonetyki. Było to konieczne, aby precyzyjnie opisać i skatalogować dźwięki oraz symbole charakterystyczne dla gisir, które często są nieobecne w standardowych zestawach znaków dostępnych na cyfrowych klawiaturach komputerowych i urządzeń mobilnych. Ta dbałość o szczegóły gwarantuje autentyczność i użyteczność dzieła.

W szerszym kontekście Gabonu, kraju znanego z niezwykłej mozaiki językowej, gdzie szacuje się istnienie około 40 różnych języków bantu, ten projekt stanowi potężny manifest. Podkreśla on zdecydowane dążenie państwa do umacniania własnej, narodowej tożsamości poprzez pielęgnowanie i szanowanie różnorodności ustnej. Język gisir, którym posługuje się lud Gisir, jest ściśle powiązany z nazewnictwem ich terytorium, co dobitnie ilustruje nierozerwalny związek między mową, tożsamością człowieka a przynależnością do określonej ziemi. Aby sprostać wyzwaniom XXI wieku i ułatwić interaktywną naukę gisir, równolegle trwają zaawansowane prace nad stworzeniem dedykowanej aplikacji mobilnej. Ma ona za zadanie wzbogacić arsenał materiałów edukacyjnych o wysokiej jakości nagrania audio, zbiory przysłów oraz autentyczne teksty, tym samym skutecznie integrując język z nowoczesnym środowiskiem cyfrowym.

Słownik jest już dostępny w sprzedaży w wydawnictwie Éditions Ntsame w przystępnej cenie 25 000 franków CFA. Jego odbiorcami mają być szerokie kręgi społeczne: od naukowców i pedagogów, przez rodziny, aż po członków lokalnych społeczności, pragnących odzyskać i utrwalić swój język. Obecność przedstawicieli Dyrekcji Generalnej Muzeum Narodowego oraz Éditions Ntsame podczas uroczystej prezentacji jednoznacznie potwierdza oficjalne wsparcie rządowe dla ochrony tego niematerialnego dziedzictwa. Organizacja pozarządowa Dibundu Di Mutsonzigu, aktywnie zaangażowana w realizację projektu, zapowiedziała już plany dotyczące organizacji cyklu konferencji oraz uruchomienia programów społecznych, których głównym celem będzie efektywne międzypokoleniowe przekazywanie wiedzy o języku. Co więcej, w ramach długoterminowej strategii ochrony lingwistycznej, zaplanowano już rozpoczęcie prac nad słownikami dla innych ważnych języków Gabonu, takich jak Fang, Omyen i Nzebi, co stanowi solidne umocnienie ogólnej polityki zabezpieczania bogactwa językowego kraju.