Dziedzictwo Lingwistyczne: Głęboka Struktura Języka Arabskiego przed Kodyfikacją Pisemną i Dialektami

Współczesny język arabski, dopracowany gramatycznie i charakteryzujący się niezwykłą elokwencją, stanowi zwieńczenie długotrwałego procesu kulturowego, który był pieczołowicie chroniony i pielęgnowany przez znawców. Analiza jego korzeni ujawnia, że wewnętrzna, głęboka struktura tego języka wykazywała znacznie większą stabilność niż jakiekolwiek zewnętrzne formy zapisu czy też lokalne wariacje dialektalne. W epoce Dżahilijji, czyli okresie poprzedzającym nadejście islamu, arabski funkcjonował jako żywy strumień mowy, rozproszony wśród plemion na pustyni. W tym środowisku znaczniki semantyczne były nierozerwalnie związane z otoczeniem oraz specyfiką lokalnych gwar.

Brak scentralizowanego ośrodka lingwistycznego naturalnie prowadził do znacznej różnorodności w wymowie i znaczeniu poszczególnych słów. Jednakże, wraz z rozpoczęciem ekspansji islamskiej i włączeniem do arabskiego obszaru językowego przedstawicieli innych kultur, rozpoczął się stopniowy proces oddalania się słów od ich pierwotnych systemów znaczeniowych. Zjawisko to niosło ze sobą realne ryzyko zniekształcenia czystości języka oraz przyjęcia fałszywych form w sztuce oratorskiej. Prawdziwa obawa uczonych nie dotyczyła pojedynczych leksemów, lecz wewnętrznej architektury mowy: chodziło o wzajemne powiązania między formami, które ulegają „podniesieniu” (mufrāt), a tymi, które są „odmieniane” (mansūb), a także o zachowanie równowagi między stroną czynną a bierną. Właśnie ten subtelny system, zapewniający językowi arabskiemu wewnętrzną spójność, wymagał natychmiastowej i precyzyjnej kodyfikacji.

W tym krytycznym momencie, kierowani głębokim przywiązaniem do języka, pojawili się tacy luminarze jak Abu Amr ibn al-Ala, Al-Khalil ibn Ahmad al-Farahidi oraz Abu Said as-Sumai. Ci oddani badacze wyruszyli na tereny Beduinów, gdzie, podróżując na wielbłądach w towarzystwie skrybów, słuchali i zapisywali pierwotne formy, odrzucając zbędne naleciałości. Położyli oni fundamenty pod konstrukcje słowne i wersy poetyckie, starając się znaleźć złoty środek między prostotą mowy mieszkańców oaz a językiem ludności osiadłej. Ich dążenie do autentyczności było wszechstronne: przejmowali zwyczaje, wsłuchiwali się w rozmowy mężczyzn i kobiet, rejestrowali powitania pasterzy i skrupulatnie je utrwalali.

Świadectwa takie jak zapis mowy pasterza, który początkowo odmawiał pomocy, dopóki starszyzna nie skrytykowała badaczy za zapisywanie „mowy tych niższych ludzi”, dowodzą, że zachowanie języka odbywało się poprzez głębokie zanurzenie w jego żywą tkankę. Ta niestrudzona praca lingwistów stała się kamieniem węgielnym dla konserwacji i późniejszego rozwoju języka arabskiego przez stulecia, gwarantując mu żywotność. Warto zauważyć, że najwcześniejsze pisemne dowody, dokumentujące przemieszczenia koczowników, datowane są na VIII–VII wiek przed naszą erą i znajdują się w kronikach asyryjskich. Pierwsze wzmianki o terminie „język arabski” pojawiają się natomiast w starohebrajskich źródłach z III wieku przed naszą erą. Co istotne, wyrażenie „język arabski jasny” po raz pierwszy zostało użyte w Koranie (połowa VII wieku naszej ery), a pismo arabskie, ukształtowane na bazie pisma nabatejskiego do połowy VII wieku naszej ery, ostatecznie utrwaliło tę strukturę.