Vijfde-eeuwse Mozaïek met Grieks Schrift Onthuld in Şanlıurfa, Turkije

In de historische heuvels van Şanlıurfa, specifiek in de omgeving van Balıklıgöl, hebben archeologen een werkelijk unieke vondst gedaan. Het betreft een mozaïek dat naar schatting 1500 jaar oud is en voorzien is van een opmerkelijke, duidelijk leesbare Griekse inscriptie. Dit kunstwerk is opgebouwd uit duizenden minuscule steentjes, of tesserae, in de kleuren zwart, rood en wit. Het gedetailleerde ontwerp omvat een rijke variatie aan afbeeldingen, waaronder elementen uit de flora en fauna, vermengd met strakke, complexe geometrische patronen. De ontdekking van dit artefact in Turkije is niet alleen van lokaal belang, maar dient als een krachtige, visuele getuigenis van de culturele continuïteit en de menselijke ervaring die zich over vele eeuwen uitstrekt.

De Griekse tekst, die zorgvuldig is uitgevoerd in het Byzantijnse schrift, bevat de naam ‘Anakas’ en vormt een persoonlijke smeekbede om bescherming, gericht op zowel hemzelf als zijn familie. Dit soort persoonlijke devotie biedt een intieme blik op het geloofsleven uit die tijd. Experts hebben de datering van het mozaïek nauwkeurig vastgesteld op de periode tussen 460 en 495 na Christus. Gökhan Kozmbe, die de leiding heeft over de opgravingen en verbonden is aan de Universiteit van Batman, vermoedt dat dit mozaïek ooit de vloer sierde van een aanzienlijk bouwwerk. Dit zou mogelijk een kerk of een martyrium zijn geweest, gezien de religieuze aard van de inscriptie en de datering. In die tijd was de regio Şanlıurfa een dynamisch en vitaal kruispunt waar diverse culturen en religieuze stromingen elkaar ontmoetten en beïnvloedden.

Een fascinerend detail is de ontdekking van cyclische afbeeldingen in de directe nabijheid van het mozaïek. Deze symboliseren de vier klassieke elementen. Volgens Kozmbe is het aannemelijk dat deze symbolen strategisch in de hoeken van het oorspronkelijke gebouw waren geplaatst. Deze opstelling onthult cruciale informatie over de architectuur en de rituele praktijken die destijds in zwang waren, en hoe men de kosmische orde in de fysieke ruimte probeerde te verankeren.

De stad Şanlıurfa, die haar oorsprong vindt in een Hellenistische nederzetting gesticht door de Seleuciden, heeft haar culturele erfgoed altijd behouden. De aanwezigheid van het Griekse schrift op het mozaïek is hier een direct bewijs van. De inscriptie gaat verder dan alleen een gebed; het vermeldt ook prominente leden van de gemeenschap, waaronder de priester Elias, de diaken Ravulos en een zekere Kyros. Deze vermeldingen zijn van onschatbare waarde, omdat ze inzicht geven in de sociale hiërarchie en de religieuze structuur van de lokale bevolking in de 5e eeuw. Burgemeester Hasan Silindak heeft de historische waarde van deze vondsten onderstreept. Hij merkte op dat deze ontdekkingen de reputatie van Şanlıurfa als de "stad van de profeten" bevestigen en versterken. Silindak wees echter ook op de kwetsbaarheid van het erfgoed. Het bouwwerk heeft ernstige schade opgelopen ten gevolge van de verwoestende aardbeving die op 6 februari 2023 plaatsvond. Dit benadrukt de urgentie en het belang van de huidige conserverings- en restauratie-inspanningen.

Het grootschalige restauratieproject van de site is in 2024 van start gegaan. De planning is ambitieus: de restauratiewerkzaamheden moeten tegen het einde van 2026 voltooid zijn, waarna de gerestaureerde locatie opengesteld zal worden voor het publiek. Tijdens de lopende opgravingen zijn er tot nu toe minstens drie graven geïdentificeerd. Aangenomen wordt dat deze begraafplaatsen toebehoren aan dienaren die aan het gebouw verbonden waren. Deze archeologische schatten bieden wetenschappers en het publiek een unieke kans om dieper te reflecteren op de filosofische en praktische manieren waarop mensen in de oudheid streefden naar orde en harmonie, en hoe zij probeerden stabiliteit te waarborgen voor zowel hun eigen generatie als voor de toekomstige nakomelingen.