Archeologen hebben een van de meest significante schatvondsten uit de Bronstijd, de Peebles-schat, diepgaand onderzocht. Deze schat werd ontdekt in het zuiden van Schotland. Tijdens de conservatiewerkzaamheden, uitgevoerd nadat de vondst was overgedragen aan de National Museums Scotland, kwam een opmerkelijk fenomeen aan het licht: de bronzen voorwerpen vertoonden een zilverachtige glans. Dit effect werd veroorzaakt door een uitzonderlijk hoog tinpercentage, een technologische prestatie die werd bereikt lang voordat zilver in de regio bekend en wijdverbreid was.
De schat, gedateerd op ongeveer 1000 tot 800 voor Christus, werd in 2020 nabij de stad Peebles ontdekt. De vondst werd gedaan door enthousiasteling Mariusz Stepien, die gebruik maakte van een metaaldetector. Zijn ontdekking veroorzaakte een sensatie: de depotvondst had ongeveer drieduizend jaar in de grond gelegen en bevatte meer dan 500 voorwerpen van brons en organisch materiaal. Hiertoe behoorden zwaarden, sieraden, knopen en elementen van tuigage, die tot op heden als uniek voor de wetenschap worden beschouwd.
Tot de inhoud van de schat behoren onder meer twee rammelaars, een zwaard dat nog in zijn houten schede zat, bronzen knopen die aan eeuwenoude koorden waren geregen, en riemversieringen met uiterst fijn ornamentwerk. Om de oorspronkelijke opstelling te behouden, werden de voorwerpen als één blok uit de grond gehaald. Vervolgens werden ze verder onderzocht in het laboratorium van het museumcentrum in Edinburgh.
Toen de specialisten begonnen met het reinigen van de vondst, bleek het oppervlak van de artefacten bedekt te zijn met een dichte laag aarde en de typische groene koperpatina. Naarmate de delicate restauratie vorderde, manifesteerde zich daaronder echter een glanzende zilverachtige coating. Dit was een onverwachte wending in het conservatieproces.
Uit laboratoriumanalyses bleek dat de heldere glans het resultaat was van verhoogde concentraties tin aan het oppervlak. Dit wijst erop dat de oude ambachtslieden de legering opzettelijk verrijkten. Door deze techniek toe te passen, creëerden ze een visueel effect dat de indruk van zilver wekte, wat een bewijs is van hun geavanceerde metallurgische kennis in de vroege Bronstijd.
De zilveren afwerking gaf de artefacten een indrukwekkende uitstraling, vooral wanneer ze werden blootgesteld aan zonlicht. Waarschijnlijk diende dit als een duidelijk teken van rijkdom en de hoge sociale status van de eigenaars. Onderzoekers vermoeden dat sommige van deze stukken deel uitmaakten van complexe paardentuigage of de versiering van houten strijdwagens, gebruikt in ceremoniële of elitaire contexten. Deze combinatie van artistieke expressie en technologische verfijning biedt nieuwe inzichten in het vakmanschap van de metaalbewerkers uit de Bronstijd in Noord-Europa.
Restaurator Bethan Bryan merkt op dat het proces buitengewoon arbeidsintensief is gebleken en maanden van nauwgezet werk vereist. Elk afzonderlijk voorwerp moet gestabiliseerd, gereinigd en gedocumenteerd worden, waarbij men uiterst voorzichtig moet zijn om de kleinste sporen van organische materialen – zoals hout, leer of textiel – te behouden. De conservatie is in 2025 van start gegaan en is nog steeds gaande; de volledige restauratie zal naar verwachting ongeveer drie jaar in beslag nemen.
De werkzaamheden worden gefinancierd door de National Museums Scotland, met aanvullende steun van liefdadigheidsorganisaties zoals The Leche Trust en The Pilgrim Trust, evenals een groep particuliere donoren. De ontdekking van de Peebles-schat demonstreert het hoge niveau van het Bronstijdvakmanschap en onthult fascinerende aspecten van de oude metallurgie en artistieke vormgeving. De zilverachtige glans, die drieduizend jaar verborgen lag onder de aarde, voegt een element van mysterie toe aan de vondst en onderstreept de betekenis ervan: het herinnert ons eraan dat oude meesters, net als nu, beschikten over subtiele technologische vaardigheden en oog hadden voor schoonheid.