Neurenberg Tribunaal: Tentoonstelling in UFMG belicht de geboorte van de simultaanvertaling

De Federale Universiteit van Minas Gerais (UFMG) heeft recentelijk een tentoonstelling geopend die de schijnwerpers richt op een cruciaal moment in de geschiedenis van de interculturele communicatie. De expositie draagt de titel «1 Proces, 4 Talen – Pioniers van de Simultaanvertaling in Neurenberg». De officiële opening vond plaats op 10 november 2025 om 19:00 uur in het gebouw van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid. Het doel van deze tentoonstelling is om te benadrukken hoe ingrijpende historische gebeurtenissen fundamentele en blijvende veranderingen in de wereld van de taal en communicatie teweegbrengen.

Het Neurenberg Proces zelf, dat zich uitstrekte van 1945 tot 1946, was een historisch keerpunt. Het legde niet alleen de basis voor het moderne internationale strafrecht, maar het markeerde ook de geboorte van de professionele simultaanvertaling. De mensheid werd in die tijd pijnlijk bewust van de dringende noodzaak voor een snelle, accurate en onmiddellijke uitwisseling van informatie tussen diverse culturen en rechtssystemen. Voorafgaand aan deze historische rechtszitting was internationale communicatie vaak sterk afhankelijk van de Franse taal als lingua franca, of men maakte gebruik van de tijdrovende methode van consecutieve vertaling. Dit laatste hield in dat sprekers moesten wachten tot de tolk klaar was met het vertalen van hele passages, wat de voortgang van de procedures aanzienlijk vertraagde en de spontaniteit van het debat belemmerde.

De Duitse vertaalster Elke Limberger-Katsumi, curator van de expositie, benadrukte dat alle eerdere experimenten met simultaanvertaling een amateuristisch karakter hadden en niet het vereiste niveau van precisie konden garanderen. De cruciale stap in de ontwikkeling en succesvolle implementatie van het nieuwe vertaalsysteem werd gezet door de Frans-Amerikaanse onderzoeker Leon Dostert (1904–1971). Als hoofd van de vertaalafdeling introduceerde Dostert een baanbrekend principe: elke vertaler mocht uitsluitend van een vreemde taal naar zijn of haar moedertaal werken. Dit strikte beleid vereiste niet alleen een uitzonderlijk hoge mate van voorbereiding en expertise van de tolken, maar dwong ook de sprekers tot het aanhouden van een gematigd spreektempo. Deze methodologische aanpak garandeerde, ondanks de enorme logistieke en technische uitdagingen, een betrouwbare en snelle overdracht van de juridische en feitelijke betekenis.

De werkomstandigheden voor deze taalspecialisten waren buitengewoon zwaar en verre van ideaal. De tolken kampten met ernstige technische problemen: er liepen onhandige, omvangrijke kabels door de rechtszaal en de specialisten zelf zaten in krappe cabines met ongemakkelijke apparatuur. De microfoons waren groot en moesten handmatig worden doorgegeven tussen de drie specialisten die in ploegendiensten van 1,5 uur in één cabine werkten. Onderzoekers hebben berekend dat de simultaantolken gedurende het gehele 216 dagen durende proces ongeveer anderhalfduizend uur onder deze zware en stressvolle omstandigheden hebben doorgebracht.

Ook de taalkundige hindernissen waren aanzienlijk. Het Duits, getransformeerd door het nazi-regime (1933–1945), bevatte specifieke terminologie die gloednieuw was voor de vertalers, denk aan termen met betrekking tot gaskamers en concentratiekampen. De tentoonstelling toont de uitzonderlijke competentie van deze linguïsten, die meer waren dan louter technische bemiddelaars; zij waren de architecten van een nieuwe mondiale dialoog. Hun inspanningen versnelden het proces en zorgden ervoor dat cruciale beslissingen werden vastgelegd, wat een onmisbare les vormde voor toekomstige generaties. De expositie herinnert er tevens aan dat het Neurenberg Proces zelf op 20 november 1945 van start ging en openbaar was, wat de bloei van het beroep van simultaanvertaler als integraal onderdeel van de internationale rechtspraak bevorderde.