De Onverzettelijkheid van Oude Franse Talen: Occitaans, Gallo en Baskisch Trotseren de Vergetelheid

In de afgelegen streken van Frankrijk weerklinken nog steeds de stemmen van voorouders, vastgelegd in inheemse tongvallen die ogenschijnlijk gedoemd waren te verdwijnen. Deze talen zijn meer dan louter een verzameling woorden; ze vormen levende getuigenissen van een andere kijk op de wereld, en hun standvastigheid onthult nieuwe dimensies van het culturele landschap van het land. De strijd om deze regionale talen te behouden is diep geworteld in de geschiedenis. In het departement Ariège, specifiek in Sará, is het Languedoc-dialect – een onderdeel van de omvangrijke Occitaanse taal die ooit dominant was in Zuid-Frankrijk – nog steeds te horen in de gesprekken van de ouderen. Mireille, 68 jaar oud, herinnert zich hoe ze deze spreektaal in het geheim moest leren. Dit was noodzakelijk omdat het republikeinse beleid van 'gallicering' tot halverwege de 20e eeuw streng was: kinderen die betrapt werden op het gebruik van regionale dialecten werden rigoureus gestraft, wat de overdracht van generatie op generatie ernstig belemmerde.

Het Occitaans, dat behoort tot de Gallo-Romaanse of Occitano-Romaanse subgroep, geniet tegenwoordig de status van een aangemoedigde taal in Frankrijk, hoewel volledige officiële erkenning nog steeds een twistpunt is en de taal kampt met een afnemend aantal moedertaalsprekers. Meer naar het noordwesten, diep in Bretagne, handhaaft het Gallo zich – een taal die cruciaal is omdat het, in tegenstelling tot het Keltische Bretons, Latijnse wortels heeft en daarmee een unieke positie inneemt. Jean-Yves, 82 jaar, haalt met warmte herinneringen op aan zijn jeugd, toen iedereen daar Gallo sprak en "bõʒu" gebruikte in plaats van het meer gebruikelijke "bonjour". De situatie is echter precair. UNESCO classificeert Gallo als een ernstig bedreigde taal, met schattingen dat er minder dan 30.000 actieve sprekers over zijn, ondanks de recente opkomst van workshops en masterclasses die gericht zijn op het overdragen van de taal aan jongere generaties.

In de Alpenvalleien, die de regio's Savoye en Dauphiné omvatten, verzet het Franco-Provençaals, ook bekend als Arpitaans, zich tegen assimilatie. Dit idioom is een mengeling van invloeden uit het Latijn, Frans en Italiaans. Lucien, 75 jaar, benadrukt dat het voor hen een patois is, noch Frans, noch Italiaans, maar hun eigen unieke taal. Het Franco-Provençaals wordt vaak beschouwd als een overgangsvorm tussen het Frans en het Occitaans. Het Baskisch, of Euskara, neemt een geheel eigen positie in; de wortels ervan reiken terug tot de pre-Keltische tijd, waardoor het een van de oudste talen van Europa is. De Basken spreken een geïsoleerde taal die geen bewezen verwantschap heeft met andere Europese talen, wat de culturele en historische betekenis ervan verder benadrukt.

Het Baskisch beleeft in Frankrijk een opmerkelijke opleving en telt ongeveer 50.000 sprekers. Dit succes is grotendeels te danken aan de volledige immersiescholen, bekend als ikastolak, en de actieve mobilisatie van de lokale bevolking sinds de jaren tachtig. Mayalen, 34 jaar, een instructeur uit Asparren, bevestigt dat dit voor hen meer is dan alleen een taal; het is een kwestie van identiteit en cultureel erfgoed. De jongere generaties leveren ook een actieve bijdrage aan deze heropleving. Zo hebben tieners op Corsica bijvoorbeeld een YouTube-kanaal in het Corsicaans gelanceerd, wat aantoont dat moderne media worden ingezet voor het behoud van oude talen.

De inspanningen om deze talen te behouden zijn van vitaal belang voor de culturele diversiteit van Frankrijk. Taalkundige Léa Marchand van de Universiteit van Straatsburg merkt op dat het verlies van deze talen niet slechts het verlies van woorden betekent, maar het verlies van een complete manier van kijken naar de wereld, een unieke cognitieve structuur. Ze onderstreept dat de veerkracht van deze idiomen een krachtige uiting is van een innerlijke, menselijke kracht die streeft naar diversiteit in uitdrukkingsvormen. De volharding van deze eeuwenoude talen – van het Languedoc in het zuiden tot het Euskara in het westen – in het moderne Frankrijk is een krachtig bewijs van de blijvende waarde van meertaligheid en culturele diepgang, en een uitdaging voor de centralistische taalpolitiek die lange tijd dominant was.