व्हॅस्टचे हेवन-१ व्यावसायिक अवकाश स्थानक मे २०२६ मध्ये प्रक्षेपित करण्याचे उद्दिष्ट

कॅलिफोर्निया-आधारित एरोस्पेस कंपनी व्हॅस्ट (Vast), ज्याची स्थापना २०२१ मध्ये जेडी मॅककॅलेब यांनी केली होती, ती जगातील पहिले व्यावसायिक अवकाश स्थानक, हेवन-१ (Haven-1) विकसित करत आहे. हे महत्त्वाकांक्षी प्रकल्प आंतरराष्ट्रीय अवकाश स्थानक (ISS) २०३० मध्ये सेवानिवृत्त झाल्यानंतर अवकाश संशोधनाच्या भविष्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण टप्पा दर्शवतो. हेवन-१ हे एक मानवकेंद्रित नवोपक्रम प्रयोगशाळा म्हणून डिझाइन केले गेले आहे आणि ते खासगी अंतराळवीर तसेच सरकारी मोहिमांना आधार देण्यासाठी सज्ज आहे. व्हॅस्टचे मुख्य कार्यकारी अधिकारी मॅक्स हाओट यांच्या मते, हेवन-१ हे 'किमान व्यवहार्य उत्पादन अवकाश स्थानक' म्हणून सुरक्षितता आणि अभूतपूर्व वेळेत ते पूर्ण करण्यावर लक्ष केंद्रित करते.

या एकल-मॉड्यूल स्थानकाचे प्रक्षेपण मे २०२६ मध्ये स्पेसएक्सच्या (SpaceX) फाल्कन ९ (Falcon 9) रॉकेटचा वापर करून नियोजित आहे. हेवन-१ मध्ये ४५ घन मीटरचा राहण्यायोग्य आकारमान असेल, जो सध्याच्या आयएसएसच्या तुलनेत लहान आहे, आणि ते एका वेळी चार अंतराळवीरांना सुमारे ३० दिवसांच्या कालावधीसाठी सामावून घेण्यास सक्षम असेल. या स्थानकाची रचना आरामदायी अनुभवासाठी केली गेली आहे, ज्यामध्ये वैयक्तिक क्रू क्वार्टर्स आणि पृथ्वीच्या निरीक्षणासाठी १.१ मीटरचा घुमटाकार खिडकी समाविष्ट आहे. याव्यतिरिक्त, व्हॅस्टने ऑक्टोबर २९, २०२५ रोजी कॅलिफोर्नियातील मोजावी येथे प्राथमिक संरचनेची दाब चाचणी यशस्वीरित्या पूर्ण केली आहे, जे या महत्त्वाकांक्षी वेळेच्या मर्यादेतील एक महत्त्वाचे पाऊल आहे.

व्हॅस्टच्या या प्रयत्नांना तीव्र स्पर्धेचा सामना करावा लागत आहे, कारण एक्सिओम स्पेस (Axiom Space), व्हॉयेजर स्पेस (Voyager Space) एअरबसच्या भागीदारीत आणि जेफ बेझोस यांच्या ब्लू ओरिजिन (Blue Origin) सारख्या कंपन्या देखील व्यावसायिक अवकाश स्थानकांच्या शर्यतीत आहेत. नासा (NASA) आयएसएसच्या सेवानिवृत्तीनंतर कमी पृथ्वी कक्षेत (LEO) खासगी क्षेत्रावर अवलंबून राहण्याची योजना आखत आहे आणि या विकास कार्यांना पाठिंबा देण्यासाठी एप्रिल २०२६ मध्ये सुमारे १.५ अब्ज डॉलर्सच्या निधी वाटपाची अपेक्षा आहे. व्हॅस्टने हेवन-१ चे प्रक्षेपण स्वतःच्या निधीतून करून नासाच्या करारासाठी अर्ज करणाऱ्यांमध्ये आघाडी घेण्याची रणनीती आखली आहे.

हेवन-१ हे केवळ एक स्थानक नसून, ते व्हॅस्टच्या मोठ्या योजनांसाठी एक चाचणी मंच म्हणून काम करेल. कंपनीचे दीर्घकालीन उद्दिष्ट उशिरा २०३० च्या दशकात प्रक्षेपित करण्यासाठी नियोजित असलेले १००-मीटरचे, बहु-मॉड्यूल कृत्रिम गुरुत्वाकर्षण स्थानक विकसित करणे आहे, जे मानवाला सौर मंडळापलीकडे नेण्याच्या मूळ ध्येयाशी सुसंगत आहे. हेवन-१ प्रक्षेपणानंतर, व्हॅस्ट व्यावसायिक स्थानकावर फिरणारे पहिले कृत्रिम गुरुत्वाकर्षण प्रयोग करण्याची योजना आखत आहे. कंपनीने नोव्हेंबर २, २०२५ रोजी हेवन डेमो (Haven Demo) द्वारे सौर ॲरेच्या तैनातीचे ४के व्हिडिओ यशस्वीरित्या प्रसारित केले, जे त्यांच्या तांत्रिक क्षमतेचे प्रदर्शन करते. जेडी मॅककॅलेब यांनी आपल्या संपत्तीचा उपयोग व्हॅस्टला निधी देण्यासाठी केला आहे, ज्यामुळे कंपनीला जलद गतीने काम करणे शक्य झाले आहे.