Hội đồng Liên minh Châu Âu (EU) đã chính thức phê duyệt việc cập nhật thỏa thuận tự do thương mại trong lĩnh vực nông nghiệp với Ukraine vào ngày 13 tháng 10. Quyết định quan trọng này được đưa ra như một phần của các biện pháp hỗ trợ đặc biệt và mang tính ngoại lệ dành cho Kyiv, nhằm mục tiêu rõ ràng là từng bước và từng phần tự do hóa các luồng thương mại song phương. Việc tự do hóa này sẽ được thực hiện trong khuôn khổ Khu vực Thương mại Tự do Sâu rộng và Toàn diện (DCFTA) đã được ký kết trước đó. Các bên liên quan hiện đang chờ đợi văn kiện này được phê duyệt cuối cùng tại phiên họp thương mại sắp tới của Ủy ban Hiệp hội EU-Ukraine để chính thức có hiệu lực.
Phát biểu về ý nghĩa của sự kiện này, Bộ trưởng Ngoại giao Đan Mạch, Lars Løkke Rasmussen, người đang đảm nhiệm vai trò Chủ tịch luân phiên Hội đồng EU, đã khẳng định rằng việc bãi bỏ thuế quan mang lại lợi ích kinh tế thiết thực cho cả hai phía. Ông Rasmussen nhấn mạnh rằng động thái này không chỉ đảm bảo sự ổn định kinh tế bền vững cho Ukraine trong bối cảnh khó khăn hiện tại mà còn đóng vai trò là chất xúc tác quan trọng, thúc đẩy quá trình hội nhập sâu rộng hơn của Ukraine vào thị trường và cấu trúc của Liên minh Châu Âu.
Tuy nhiên, việc mở cửa thị trường không hoàn toàn không có điều kiện. Khả năng tiếp cận thị trường EU của các sản phẩm nông nghiệp Ukraine sẽ phụ thuộc vào việc Kyiv dần dần điều chỉnh các quy trình sản xuất và kiểm soát chất lượng để phù hợp hoàn toàn với các tiêu chuẩn nghiêm ngặt của Liên minh Châu Âu. Các lĩnh vực cần điều chỉnh bao gồm phúc lợi động vật, việc sử dụng thuốc trừ sâu, và các quy định về chế phẩm thú y. Quyết định mới này có ý nghĩa thay thế cho cơ chế hỗ trợ trước đó, được gọi là “miễn thị thực thương mại” (trade visa-free regime), cơ chế này dự kiến sẽ hết hiệu lực vào tháng 6 năm 2025.
Trong quá trình xây dựng thỏa thuận, lợi ích của các ngành sản xuất nông nghiệp nhạy cảm nhất trong khối châu Âu đã được xem xét và bảo vệ cẩn thận. Đối với một số mặt hàng chiến lược như đường, thịt gia cầm, trứng, lúa mì, ngô và mật ong, việc tiếp cận thị trường EU sẽ vẫn được kiểm soát chặt chẽ, duy trì ở mức giới hạn và chỉ được thực hiện theo lộ trình từng giai đoạn cụ thể. Ngược lại, việc tự do hóa hoàn toàn sẽ chỉ được áp dụng đối với các mặt hàng được coi là ít nhạy cảm hơn về mặt cạnh tranh, ví dụ điển hình là sữa và các sản phẩm từ sữa. Hơn nữa, để phòng ngừa và giảm thiểu những biến động bất lợi hoặc sự gián đoạn nghiêm trọng trên thị trường, một cơ chế bảo vệ mạnh mẽ và đáng tin cậy đã được thiết lập, cho phép bất kỳ bên nào (EU hoặc Ukraine) kích hoạt cơ chế này trong trường hợp quan hệ thị trường bị xáo trộn.
Sáng kiến thương mại này không chỉ là một thỏa thuận kinh tế đơn thuần mà còn là một phần không thể thiếu trong chiến lược tổng thể nhằm củng cố lộ trình hội nhập châu Âu của Ukraine. Để nhìn lại bối cảnh, Ukraine đã nộp đơn xin gia nhập EU vào năm 2022 và nhanh chóng nhận được quy chế ứng cử viên ngay trong năm đó. Tiếp theo, vào tháng 12 năm 2023, Hội đồng Châu Âu đã thông qua việc khởi động các cuộc đàm phán gia nhập chính thức, và những cuộc đàm phán lịch sử này đã chính thức bắt đầu vào tháng 6 năm 2024. Song song với các nỗ lực hội nhập về mặt chính trị và thương mại, EU cũng đang cung cấp nguồn tài chính khổng lồ thông qua chương trình “Cơ chế dành cho Ukraine” (Ukraine Facility) kéo dài từ năm 2024 đến năm 2027. Chương trình này có tổng ngân sách lên tới 50 tỷ euro, bao gồm cả các khoản vay ưu đãi và các khoản viện trợ không hoàn lại, được thiết kế để hỗ trợ các nỗ lực cải cách và tái thiết đất nước của Ukraine.