Sao Chổi Liên Sao 3I/ATLAS: Hoạt Động Bất Thường và Sự Chuyển Màu Đột Ngột Gần Mặt Trời

Một sự kiện thiên văn độc đáo đang diễn ra trong phạm vi Hệ Mặt Trời, liên quan đến vật thể liên sao thứ ba được xác nhận – Sao chổi 3I/ATLAS. Khách lữ hành vũ trụ này, đến từ những vùng sâu thẳm xa xôi của Thiên Hà, đang thể hiện một hành vi khiến các nhà khoa học phải xem xét lại những hiểu biết truyền thống về bản chất của sao chổi. Hệ thống khảo sát ATLAS tại Chile đã phát hiện vật thể này vào ngày 1 tháng 7 năm 2025. Nó di chuyển theo quỹ đạo hyperbol, một minh chứng sống động cho các quá trình xảy ra trong các hệ sao khác. Với tuổi đời ước tính hơn 7 tỷ năm, sao chổi này được coi là một viên nang thời gian vô giá, lưu giữ thông tin về những đĩa hình thành hành tinh cổ xưa nhất.

Sau khi đi qua điểm cận nhật vào ngày 29 tháng 10 năm 2025, ở khoảng cách khoảng 210 triệu km tính từ Mặt Trời, Sao chổi 3I/ATLAS đã trải qua một sự biến đổi mạnh mẽ. Các quan sát được thực hiện bởi các vệ tinh STEREO, SOHO và GOES-19 đã ghi nhận sự gia tăng độ sáng đột ngột và nhanh chóng, vượt qua tốc độ của tất cả các đợt bùng phát sao chổi từng được chứng kiến trước đây. Sự bùng nổ này đi kèm với sự thay đổi màu sắc rõ rệt: vật thể chuyển sang màu xanh lam bất thường, tương phản rõ rệt với ánh sáng đỏ nhạt đặc trưng của các sao chổi bụi thông thường. Các nhà thiên văn học giả định rằng ánh sáng màu xanh này là kết quả của sự phát xạ tích cực của các loại khí như carbon monoxide hoặc amoniac, những chất phát sáng trong phổ màu xanh khi bị nung nóng, qua đó che khuất ánh sáng phản xạ từ bụi.

Bản thân hồ sơ hóa học của 3I/ATLAS đã trở thành trọng tâm của nhiều nghiên cứu chuyên sâu. Dữ liệu thu thập được từ các công cụ mạnh mẽ, bao gồm Kính viễn vọng Không gian James Webb và Swift, đã tiết lộ nồng độ carbon dioxide cao bất thường cùng với sự hiện diện của các kim loại như niken và sắt trong đuôi của nó. Điều này là không phổ biến đối với các vật thể ở những khu vực xa Mặt Trời như vậy. Hơn nữa, phân tích từ JWST chỉ ra rằng, qua hàng tỷ năm lang thang trong không gian liên sao, bề mặt sao chổi đã được bao phủ bởi một lớp vỏ dày bị chiếu xạ, làm thay đổi thành phần ban đầu của nó. Phát hiện này đặt ra nghi vấn về quan niệm coi các vật thể liên sao là “vật chất nguyên thủy”, thay vào đó, chúng có thể là sản phẩm của quá trình tiến hóa liên sao kéo dài và phức tạp.

Cộng đồng khoa học quốc tế, bao gồm NASA và Cơ quan Vũ trụ Tây Ban Nha (AEE), đã hợp lực trong chiến dịch IAWN, được điều phối bởi Tổ chức Liên Hợp Quốc, nhằm nghiên cứu chi tiết hiện tượng hiếm có này. Dự kiến, Kính viễn vọng Hubble và Webb sẽ thực hiện các quan sát quan trọng trong khoảng thời gian từ ngày 25 tháng 11 năm 2025 đến ngày 27 tháng 1 năm 2026, đặc biệt là trong lần tiếp cận gần Trái Đất nhất vào ngày 19 tháng 12 năm 2025 (khoảng 270 triệu km). Mặc dù sao chổi không gây ra mối đe dọa nào cho hành tinh chúng ta, nhưng hành vi không điển hình của nó – từ động lực quỹ đạo cực đoan đến sự phun trào khí bất ngờ – mở ra một cánh cửa chưa từng có để hiểu rõ hơn về sự đa dạng của các hệ hành tinh trong Thiên Hà của chúng ta.