Các Gã Khổng Lồ Công Nghệ Đưa Điện Toán AI Lên Quỹ Đạo và Mặt Trăng Nhằm Giảm Tải Tài Nguyên Trái Đất

Các tập đoàn công nghệ lớn nhất thế giới cùng với các chương trình không gian quốc gia đang đẩy nhanh việc phát triển cơ sở hạ tầng trung tâm dữ liệu (TTDL) trí tuệ nhân tạo (AI) bên ngoài Trái Đất. Sự dịch chuyển chiến lược này nhằm mục đích giảm bớt áp lực ngày càng tăng lên tài nguyên năng lượng và đất đai của hành tinh, vốn bị thúc đẩy bởi nhu cầu tính toán AI tăng trưởng theo cấp số nhân. Tính đến tháng 11 năm 2025, các dự án này đang ở nhiều giai đoạn triển khai khác nhau, bao gồm cả Quỹ đạo Trái Đất Tầm thấp (LEO) và bề mặt Mặt Trăng.

Sáng kiến “Dự án Suncatcher” của Google dự kiến triển khai các chòm vệ tinh chạy bằng năng lượng mặt trời trên quỹ đạo LEO đồng bộ với Mặt Trời. Những thiết bị này sẽ được trang bị Bộ xử lý Tensor (TPU) chuyên dụng cho học máy, cho phép chúng tận dụng nguồn ánh sáng Mặt Trời gần như liên tục. Điều này có khả năng tạo ra lượng điện năng lớn gấp tám lần so với các đối tác trên mặt đất. Google dự kiến phóng hai vệ tinh nguyên mẫu hợp tác với công ty Planet vào đầu năm 2027, như một “nhiệm vụ huấn luyện” để kiểm tra các công nghệ cốt lõi. Để đảm bảo hiệu suất tương đương với các TTDL trên mặt đất, công ty đang nghiên cứu khả năng đạt được thông lượng hàng chục terabit mỗi giây giữa các vệ tinh thông qua các liên kết quang học laser.

Song song với đó, Lonestar Data Holdings, một công ty chuyên về lưu trữ dữ liệu trên Mặt Trăng, đã chứng minh tính khả thi thực tế của khái niệm này. Vào tháng 2 năm 2024, trong khuôn khổ nhiệm vụ “Independence”, công ty đã truyền thành công văn bản Tuyên ngôn Độc lập của Hoa Kỳ tới tàu đổ bộ Mặt Trăng và nhận lại được Hiến pháp cùng Tuyên ngôn Nhân quyền. Tiếp nối thành công, vào tháng 2 năm 2025, Lonestar đã tích hợp khoang chứa TTDL “Freedom” của mình với tàu Mặt Trăng “Athena” của Intuitive Machines. Thiết bị này đã được chuyển đến Mũi Canaveral để chuẩn bị cho việc phóng. Tàu Athena, được thiết kế để lưu trữ dữ liệu dài hạn, sử dụng năng lượng mặt trời và hệ thống làm mát tự nhiên từ môi trường Mặt Trăng.

Các chương trình quốc gia cũng đang cho thấy những bước tiến đáng kể. Trung Quốc, vào ngày 14 tháng 5 năm 2025, đã phóng lô 12 vệ tinh điều khiển bằng AI đầu tiên thuộc dự án “Chòm sao Điện toán Tam Thể” (Three-Body Computing Constellation) bằng tên lửa Trường Chinh-2D. Cụm vệ tinh ban đầu này, được phát triển với sự tham gia của ADA Space và Phòng thí nghiệm Chiết Giang, hiện đã cung cấp 5 peta-hoạt động mỗi giây (POPS) năng lực tính toán và 30 terabyte lưu trữ trên tàu. Mục tiêu cuối cùng của Trung Quốc là triển khai tới 2800 vệ tinh với tổng công suất 1000 POPS, tận dụng chân không không gian làm hệ thống làm mát tự nhiên.

Các nhà tiên phong trong ngành, bao gồm Jeff Bezos, người sáng lập Blue Origin, ủng hộ xu hướng di chuyển cơ sở hạ tầng nặng nề ra khỏi Trái Đất. Ông coi Mặt Trăng là một nguồn tiềm năng nhờ ánh sáng mặt trời dồi dào và lực hấp dẫn thấp. Blue Origin, công ty vừa thực hiện thành công việc hạ cánh giai đoạn đầu tiên của tên lửa New Glenn vào ngày 13 tháng 11 năm 2025, đang phát triển các phương tiện vận chuyển để lắp ráp các cơ sở này trong không gian. Những bước đi này nhấn mạnh sự chuyển đổi từ lập kế hoạch ý tưởng sang hiện thực hóa kỹ thuật các TTDL không gian như một phần không thể thiếu trong chiến lược phát triển công nghệ vào cuối năm 2025, đồng thời đặt ra các vấn đề về bảo vệ chống bức xạ và chủ quyền dữ liệu.