Ủy ban Châu Âu Khởi xướng Thành lập Trung tâm Phân tích Tình báo Dưới Sự Giám sát Trực tiếp của Bà Von der Leyen

Ủy ban Châu Âu (EC) vừa chính thức khởi động quá trình xây dựng ý tưởng cho một đơn vị chuyên trách mới, được thiết kế đặc biệt nhằm mục đích nâng cao và chuyển đổi chất lượng việc sử dụng các dữ liệu tình báo quan trọng. Những dữ liệu này hiện đang được thu thập và tích lũy từ các cơ quan mật vụ của tất cả 27 quốc gia thành viên thuộc Liên minh Châu Âu (EU). Cơ quan mới này dự kiến sẽ được đặt trong khuôn khổ Ban Thư ký chung của Ủy ban và sẽ chịu sự quản lý trực tiếp từ Chủ tịch EC, bà Ursula von der Leyen. Mục tiêu cốt lõi của sáng kiến chiến lược này là thiết lập một cơ chế hoạt động hiệu quả hơn, giúp hợp nhất, phân tích và xử lý những thông tin mang tính quyết định, từ đó tăng cường đáng kể tính hữu dụng và hiệu quả của dữ liệu đối với toàn bộ các đối tác trong khối.

Bối cảnh địa chính trị đầy biến động hiện nay chính là động lực mạnh mẽ thúc đẩy bước đi hành chính mang tính bước ngoặt này. Cuộc xung đột vũ trang đang diễn ra trên lãnh thổ Ukraine, kết hợp với những tuyên bố gây tranh cãi của cựu Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump về khả năng xem xét lại hoặc cắt giảm sự hỗ trợ của Mỹ đối với an ninh châu Âu, đã buộc Brussels phải tiến hành một cuộc rà soát và đánh giá sâu rộng về các nguồn lực phân tích và phòng thủ nội bộ của mình. Các nguồn tin nội bộ cho biết, đã có sự nhận thức rõ ràng về nhu cầu cấp thiết phải áp dụng một phương pháp tiếp cận tích hợp và tinh vi hơn để xử lý khối lượng kiến thức khổng lồ mà cả các cơ quan tình báo quốc gia lẫn chính Ủy ban đang nắm giữ. Động thái này được xem là sự thể hiện rõ ràng nhất cho ý thức tự chủ và khả năng tự lực cánh sinh trong bối cảnh trật tự thế giới đang trải qua những thay đổi sâu sắc.

Đơn vị mới này được lên kế hoạch sẽ tuyển dụng các chuyên gia được biệt phái từ các cơ cấu tình báo của các nước thành viên, một động thái nhằm nhấn mạnh sự tìm kiếm sức mạnh tổng hợp (synergy) thay vì thay thế hoàn toàn các hệ thống tình báo hiện có. Tuy nhiên, ngay từ khi được công bố, sáng kiến này đã gây ra những căng thẳng và mâu thuẫn nội bộ. Đại diện của Cơ quan Hành động Đối ngoại Châu Âu (EEAS) và Trung tâm Tình báo và Tình huống EU hiện tại (EU INTCEN) đã công khai bày tỏ lo ngại về nguy cơ trùng lặp chức năng và mối đe dọa tiềm tàng đối với sự tồn tại trong tương lai của họ. Bên cạnh đó, người ta dự đoán rằng một số quốc gia thành viên, điển hình là Pháp và Hungary, sẽ giữ thái độ dè dặt và thận trọng trong việc chuyển giao các dữ liệu nhạy cảm.

Việc theo đuổi mục tiêu đạt được vai trò chủ thể lớn hơn trong không gian toàn cầu đòi hỏi các quốc gia tham gia phải xem xét lại triệt để những khuôn khổ và quan điểm cũ. Đáng chú ý, ngay từ tháng 10, cựu Tổng thống Phần Lan Sauli Niinistö đã trình bày một báo cáo kêu gọi mạnh mẽ việc thành lập một cơ quan tình báo độc lập của EU. Ông Niinistö nhấn mạnh rằng châu Âu đang mất dần trọng lượng quốc tế và đã nhường quyền quyết định quan trọng cho Hoa Kỳ, Nga và Trung Quốc. Mặc dù thời điểm cụ thể để đơn vị mới này chính thức đi vào hoạt động vẫn còn là một ẩn số, bản thân sự thúc đẩy ý tưởng này đã là minh chứng rõ ràng cho sự tiến hóa của Liên minh Châu Âu theo hướng trở thành một khối hội nhập sâu sắc hơn, có khả năng tự mình ứng phó hiệu quả với các thách thức an ninh phức tạp.