Tại tỉnh Karaman, miền nam Thổ Nhĩ Kỳ, các nhà khảo cổ học đã khai quật được năm ổ bánh mì Byzantine bị cháy xém, ước tính có niên đại khoảng 1300 năm. Phát hiện quan trọng này được thực hiện tại khu định cư cổ Topraktepe, nơi các chuyên gia xác định là thành phố cổ Irenopolis.
Dự án khảo cổ này được tiến hành dưới sự chỉ đạo của Ban Giám đốc Bảo tàng Karaman, với sự hỗ trợ tích cực từ Bộ Văn hóa và Du lịch Thổ Nhĩ Kỳ. Trong nhiều năm qua, công tác nghiên cứu đã tập trung vào khu vực Ermenek, nơi trước đây đã tìm thấy dấu vết của các khu phức hợp đền thờ, các công trình Cơ đốc giáo sơ khai và các cấu trúc sinh hoạt từ thời kỳ Byzantine.
Những ổ bánh mì này nằm trong các lớp đất có niên đại từ thế kỷ thứ VII đến thế kỷ thứ VIII sau Công nguyên. Chúng được bảo tồn một cách phi thường nhờ một quá trình than hóa hiếm gặp: bánh mì đã tiếp xúc với lửa hoặc nhiệt độ cao, khiến hình dạng của chúng bị “nướng cứng” lại mà không bị phân hủy cấu trúc.
Nhờ quá trình bảo quản độc đáo này, các hoa văn, chữ khắc và dấu vết thủ công vẫn còn rõ ràng trên bề mặt. Các nhà khảo cổ nhấn mạnh rằng mức độ bảo tồn này là vô song đối với các vật liệu hữu cơ từ thời Byzantine, đặc biệt là ở khu vực Tiểu Á, nơi khí hậu thường không thuận lợi cho việc giữ gìn các hiện vật dễ hỏng như vậy.
Điều đáng chú ý nhất là trên một ổ bánh mì, các chuyên gia đã tìm thấy một dòng chữ bằng tiếng Hy Lạp, được dịch là “Với lòng biết ơn của chúng tôi gửi đến Chúa Giêsu Đáng Kính”. Dòng chữ này được khắc trước khi nướng. Bên cạnh đó còn có một hình ảnh chạm nổi hiếm hoi về Chúa Kitô trong hình dạng người gieo hạt.
Hình tượng Chúa Kitô là Đấng Toàn Năng (Pantocrator) phổ biến hơn nhiều trong nghệ thuật Byzantine. Các nhà nghiên cứu giải thích rằng hình ảnh người gieo hạt này liên quan đến dụ ngôn Người Gieo Giống trong Kinh Thánh, phản ánh ý tưởng về đức tin được lan truyền như những hạt giống, đồng thời thể hiện sự lao động, sự màu mỡ và lòng biết ơn. Tuy nhiên, đây chỉ là một phần của sự diễn giải chuyên môn.
Những ổ bánh mì khác lại có các dấu thập giá rõ nét, dẫn đến giả thuyết chúng có thể được sử dụng trong các nghi lễ tôn giáo. Các nhà khảo cổ thận trọng đưa ra khả năng những vật phẩm này là *prosphora*—loại bánh mì được dùng trong nghi thức Thánh Thể (Eucharist). Đây là một tập tục đặc trưng của Cơ đốc giáo sơ khai ở Byzantine, nơi bánh mì mang biểu tượng đặc biệt được sử dụng trong phụng vụ như một phần của nghi thức tạ ơn thiêng liêng.
Các nhà nghiên cứu nhấn mạnh rằng còn quá sớm để khẳng định chắc chắn về mục đích thờ cúng của những chiếc bánh mì được tìm thấy. Trong thời gian tới, họ dự kiến tiến hành các phân tích trong phòng thí nghiệm, bao gồm phân tích hóa học và cổ thực vật học, nhằm xác định thành phần bột mì và các chất phụ gia có thể đã được sử dụng khi nướng.
Những dữ liệu này sẽ giúp làm rõ liệu bánh mì được dành cho các nghi lễ hay chỉ là một phần của chế độ ăn uống hàng ngày gắn liền với truyền thống tôn giáo. Thời kỳ thế kỷ VII–VIII, niên đại của phát hiện, là giai đoạn chuyển đổi lớn đối với Đế chế Byzantine, với các tranh chấp tôn giáo và sự củng cố của văn hóa Hy Lạp/Cơ đốc giáo ở sâu bên trong Anatolia.
Các chuyên gia đánh giá khám phá tại Topraktepe là một trong những phát hiện quan trọng nhất trong những năm gần đây, vì nó kết hợp bằng chứng vật chất về đức tin và đời sống thường nhật. Ổ bánh mì có khắc chữ và hình ảnh Chúa Kitô không chỉ là một vật dụng sinh hoạt mà còn là sự biểu hiện thế giới nội tâm của người Byzantine, nơi ngay cả thực phẩm đơn giản cũng có thể mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc. Khám phá này mở ra một cái nhìn mới về cuộc sống của các cộng đồng Cơ đốc giáo sơ khai và cách đức tin của họ thể hiện trong những điều bình dị nhất.