Các nhà khảo cổ học tại Cộng hòa Séc vừa công bố một khám phá phi thường: hàng trăm đồng xu làm bằng vàng và bạc, cùng với nhiều đồ trang sức và hiện vật bằng đồng, đã được tìm thấy tại khu vực phía bắc của vùng Plzeň. Kho báu này có niên đại ước tính từ khoảng thế kỷ VI đến thế kỷ I trước Công nguyên, gắn liền với nền văn hóa Celtic thời kỳ La Tène lừng danh. Mặc dù công tác khai quật đã được tiến hành từ năm 2021, nhưng phải đến năm 2025, các nhà nghiên cứu mới hoàn tất một giai đoạn then chốt và chính thức giới thiệu những kết quả ban đầu này ra công chúng.
Theo lời ông Jan Mařík, Giám đốc Viện Khảo cổ học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Séc, mục tiêu cốt lõi của dự án là “giải cứu các hiện vật khảo cổ dễ di chuyển đang đối mặt với nguy cơ bị đe dọa trực tiếp do hoạt động của những kẻ đào trộm, quá trình canh tác nông nghiệp và các yếu tố tự nhiên”. Chính vì lý do này, vị trí chính xác của địa điểm khảo cổ vẫn được giữ bí mật tuyệt đối. Các nhà khảo cổ lo ngại rằng việc công bố tọa độ có thể thu hút những kẻ săn lùng kho báu bất hợp pháp.
Dựa trên các hiện vật được khai quật, địa điểm này không phải là một khu định cư cố định, mà dường như là một trung tâm thương mại hoặc hội chợ theo mùa, nơi người Celtic từ nhiều khu vực khác nhau thường xuyên lui tới. Nhà khảo cổ học David Daneček nhận định rằng, những phát hiện này có lẽ là do người xưa vô tình đánh mất. Các đồng xu nhỏ và đồ trang sức có thể đã rơi ra trong quá trình trao đổi hoặc giao dịch buôn bán.
Ông Daneček cũng đưa ra giả thuyết rằng các mảnh vàng và bạc thỏi được tìm thấy có thể đã được sử dụng như một phương tiện thanh toán, tương tự như những hình thức tiền tệ sơ khai. Hoặc, chúng có thể nằm dưới sự kiểm soát của một tù trưởng địa phương, người có trách nhiệm bảo đảm các giao dịch thương mại diễn ra suôn sẻ.
Trong số các hiện vật được tìm thấy, có những đồng xu nhỏ được đúc tinh xảo với hình ảnh động vật, các khóa cài bằng đồng, ghim, vòng tay, mặt dây chuyền và một bức tượng ngựa nhỏ. Đặc biệt có giá trị là số vàng thuộc thời kỳ Hallstatt – những món trang sức này minh chứng cho một lớp văn hóa sớm hơn, có trước nền văn minh La Tène.
Sự kết hợp giữa các thời đại này đã giúp các nhà nghiên cứu theo dõi sự biến đổi của truyền thống kinh tế và thủ công mỹ nghệ ở Trung Âu qua nhiều thế kỷ.
Ông Daniel Straník, nhà khảo cổ học từ Bảo tàng và Phòng trưng bày Bắc Plzeň, nhấn mạnh tầm quan trọng quốc tế của khám phá này: “Trong số các đồng xu vàng và bạc, có những loại chưa từng được khoa học biết đến trước đây. Phát hiện này có thể thay đổi nhận thức của chúng ta về sự phát triển của kỹ thuật đúc tiền Celtic ở Bohemia.” Ông cho biết thêm, việc phân tích hợp kim kim loại và kỹ thuật đúc sẽ giúp xác định các trung tâm sản xuất và mạng lưới thương mại giữa các bộ lạc Celtic ở Trung Âu.
Để ghi lại các hiện vật, các phương pháp hiện đại, không xâm lấn đã được áp dụng, bao gồm quét 3D, khảo sát địa tầng và phân tích hóa học-quang phổ của hợp kim. Điều này giúp giảm thiểu sự can thiệp vào lớp văn hóa và bảo tồn bối cảnh của các phát hiện. Mỗi mùa khai quật, các nhà khảo cổ đều quay lại địa điểm, tinh chỉnh địa tầng và thu thập dữ liệu mới về cấu trúc không gian của khu chợ cổ đại này.
Một phần bộ sưu tập đã được trưng bày tại bảo tàng Mariánská Týnice, trung tâm lịch sử của khu vực, nơi trước đây từng là tu viện Xitô và khu phức hợp hành hương. Tuy nhiên, Giám đốc bảo tàng Pavel Kodera lưu ý rằng, “chỉ một phần nhỏ các hiện vật được trưng bày. Những món đồ độc đáo nhất vẫn được cất giữ an toàn và sẽ được công bố sau khi quá trình đánh giá khoa học toàn diện hoàn tất.”
Các nhà sử học chỉ ra rằng, trái ngược với quan niệm phổ biến, người Celtic không chỉ sống ở rìa phía tây châu Âu mà còn tích cực định cư trên lãnh thổ của Cộng hòa Séc, Đức, Áo và Balkan ngày nay. Văn hóa của họ đã để lại dấu ấn đáng kể trong cảnh quan khảo cổ khu vực – từ các khu định cư kiên cố cho đến những kho báu nghi lễ, tương tự như phát hiện lần này. Khám phá mới này không chỉ bổ sung vào bộ sưu tập của các bảo tàng khảo cổ Séc mà còn mang lại cơ hội hiếm có để nghiên cứu đời sống kinh tế và tâm linh của người Celtic mà không bị ảnh hưởng bởi dấu vết của các cuộc khai quật trộm cắp. “Khu chợ bí mật” này, ẩn mình trong những ngọn đồi xanh của vùng Plzeň, đã trở thành chìa khóa để giải mã một trong những nền văn hóa bí ẩn nhất châu Âu – một nền văn hóa kết hợp giữa thủ công, thương mại và truyền thống thiêng liêng của Thời đại đồ Sắt.