Phát hiện gần đây của các nhà khảo cổ Thổ Nhĩ Kỳ tại bờ biển Ayvalık đang hé lộ một chương ít được biết đến trong lịch sử nhân loại. Nghiên cứu cho thấy khu vực bờ biển Aegean phía đông bắc này có thể từng là một hành lang chuyển tiếp quan trọng kết nối Anatolia với Châu Âu cách đây hàng nghìn năm. Đây là lần đầu tiên các bằng chứng về hoạt động của người tiền sử thời kỳ Đồ đá cũ được ghi nhận tại khu vực này.
Bên dưới các lớp trầm tích và cảnh quan hiện đại, các nhà khảo cổ đã tìm thấy tổng cộng 138 công cụ bằng đá thuộc nhiều giai đoạn khác nhau của thời kỳ Đồ đá cũ (Paleolithic). Những hiện vật này được thu thập tại mười địa điểm trải rộng trên diện tích khoảng 200 kilômét vuông, cung cấp cái nhìn sâu sắc về sự hiện diện và kỹ thuật của các cộng đồng cổ đại.
Một bài báo công bố trên tạp chí *Journal of Island and Coastal Archaeology* giải thích rằng trong Kỷ Băng hà, mực nước biển đã hạ thấp hơn hơn một trăm mét. Điều này khiến bờ biển Ayvalık ngày nay trở thành một khối đất liền duy nhất. Các hòn đảo và bán đảo khi đó đã tạo thành một cầu nối tự nhiên, liên kết đất liền Anatolia với các vùng lãnh thổ phía tây hiện đang chìm dưới biển. Hiện tượng địa chất này đã tạo điều kiện độc đáo cho sự di chuyển của các cộng đồng cổ đại, mở ra một góc nhìn mới về các tuyến đường di cư của con người vào Châu Âu—ngoài các tuyến đường truyền thống qua Balkan và Levant.
Nhóm khảo cổ học do Tiến sĩ Göknur Karahan từ Đại học Hacettepe và Giáo sư Kadriye Özçelik từ Đại học Ankara dẫn đầu đã xác định rằng phần lớn các hiện vật được chế tác bằng Kỹ thuật Levallois. Phương pháp tách đá phức tạp này là đặc trưng của người Neanderthal và người Homo sapiens sơ khai, và đã phổ biến rộng rãi từ Châu Phi đến lục địa Á-Âu. Trong số các hiện vật được tìm thấy có rìu tay (hand axes), dao phay (cleavers) và mảnh đá (flakes), minh chứng cho trình độ kỹ thuật và nhận thức cao của người cổ đại. Sự hiện diện của những công cụ này ở Ayvalık cho thấy khu vực này đã từng là một phần của mạng lưới liên kết văn hóa rộng lớn giữa các lục địa.
Theo các nhà nghiên cứu, tình trạng bảo quản của các vật liệu vẫn tốt một cách đáng ngạc nhiên, bất chấp các quá trình địa mạo tích cực và những khó khăn liên quan đến lớp trầm tích. Khảo sát bề mặt ban đầu, được thực hiện vào mùa hè năm 2022, chỉ là bước khởi đầu. Các nhà khảo cổ lưu ý rằng trong các giai đoạn nghiên cứu tiếp theo, họ dự định áp dụng các phương pháp khai quật địa tầng, xác định niên đại tuyệt đối và tái tạo môi trường cổ sinh. Những kỹ thuật này sẽ cho phép xác định chính xác hơn tuổi của các hiện vật và tái tạo lại các điều kiện môi trường cổ đại.
Tiến sĩ Hande Bulut từ Đại học Düzce nhấn mạnh rằng Ayvalık có tiềm năng lớn cho các khám phá khảo cổ học sâu hơn và có thể trở thành một địa điểm quan trọng để nghiên cứu sự thích nghi và tính di động của các quần thể cổ đại. Theo Tiến sĩ Bulut, ngay cả những kết quả sơ bộ cũng đã chứng minh tầm quan trọng chiến lược của khu vực này trong việc tìm hiểu các quá trình công nghệ và văn hóa tại lưu vực Aegean phía Đông.
Tóm lại, phát hiện này không chỉ mở rộng bản đồ di cư của con người cổ đại mà còn nhấn mạnh vai trò không thể thiếu của các cảnh quan hiện đã bị nhấn chìm trong việc hình thành các tuyến đường mà qua đó con người lan rộng khắp lục địa Á-Âu. Ayvalık, nơi từng được kết nối với Châu Âu bằng một dải đất liền duy nhất, giờ đây trở thành chìa khóa quan trọng để giải mã cách tổ tiên chúng ta đã chinh phục và vượt qua các vùng biển.